Ask Dr Gramadeg: Cymharu Ansoddeiriau- Y Radd Eithaf / Comparing two Adjectives- The Superlative

Yn yr iaith lenyddol, bron pob ansoddair sy'n terfynnu mewn 'f' yn y radd eithaf ('the superlative degree') - e.e. 'y mwyaf' ('the biggest'), 'y gwaethaf' ('the worst'), 'y talaf' ('the tallest').

Ar lafar, fyddwn ni ddim yn ynganu'r sain 'f', ac yn gyffredinol, fydd ddim rhaid ei hysgrifennu chwaith. Mae'r sain 'f' ar ddiwedd gair Cymraeg yn wan, a bydd y sain hon yn cael ei hepgor mewn geiriau eraill hefyd, e.e. 'cartre(f)', 'adre(f)'. Rywbryd byddwn ni'n defnyddio collnod ('apostyrophe') i ddangos fod y sain 'f' wedi'i cholli, e.e.

y mwya’, y gwaetha’, y tala’, y gwlypa’ (ac ati)

In literary Welsh nearly all the superlatives end in ‘f’, e.g. y mwyaf (the biggest), y gwaethaf (the worst), y talaf (the tallest).  They are not used in speech and you don’t need to write them.

‘F’ at the end of a word is weak in Welsh and is dropped in other words in speech as well, e.g. cartre(f), adre(f).  An apostrophe (collnod) is sometimes used to show that the ‘f’ has been left out, e.g:

y mwya’, y gwaetha’, y tala’, y gwlypa’, etc. 

Trefn Geiriau

Yn y radd eithaf, bydd y goddrych ('the subject' - hynny, yw, y person neu'r peth sy'n gwneud y gweithred) wastad yn dod yn gyntaf yn y frawddeg. Cofiwch yma y bydd y goddrych yn dod yn ail yn y frawddeg fel arfer e.e., 'Dw i’n dda' – 'Am I good', heb fod y frawddeg yn gwestiwn, e.e.

Fi yw ’r gorau       Ffred yw ’r tewa’
I am the best        Ffred is the fattest

O ganlyniad i hyn, byddwn ni defnyddio'r geiriau 'Ie' a 'Nage' yn y cud-destun hwn i ateb cwestiynau, gan fod trefn reolaidd y geiriau wedi'i newid, e.e.

Bryn yw’r gorau?         Ie / Nage

Word order

The subject (the person or thing doing the action) always comes first in the superlative. (Normally, the subject comes second in Welsh, e.g. Dw i’n dda - Am I good ).  This means that the word order ends up the same as in English, e.g.

 Fi  yw   ’r    gorau.            Ffred   yw  ’r    tewa’.
I  am  the  best.                Ffred    is  the fattest.

For this reason ‘Ie’ and ‘Nage’(the emphatic answers) are used, as the normal word order has been changed. e.g:
Bryn yw’r gorau?         Ie/Nage.
Bryn is the best?         Yes / No

Byddwn ni'n defnyddio tôn llais i ofyn cwestiwn yn y fath frawddegau pwyslesiol. Byddwn ni'n defnyddio 'Ddim' i wneud brawddegau negyddol. Wrth gwrs yr un peth sy'n digwydd mewn bob brawddeg pwysleisiol, e.e.

Ddim Bryn yw’r gorau

As with all emphatic sentences, questions are formed by using a question tone in the voice and negatives are formed by putting ‘ddim’ before the subject.  e.g:

Ddim Bryn yw’r gorau.
Bryn isn't the best

* Efallai y byddwch chi'n clywed 'Nace / Nage' yn lle 'Ddim' ar lafar mewn rai ardaloedd. Mewn iaith ffurfiol byddwch chi'n gweld 'Nid' hefyd.

Pan fyddwn ni'n defnyddio gradd eithaf ansoddair i gyfeirio at rywun neu i rywbath, a'i genedl yn fenywaidd, bydd yr ansoddair yn treiglo'n feddal, e.e:

Siân yw’r orau / waetha’ / dala’ / berta’ (ac ati)

Dylech chi edrych ar y dabl isod i weld arolwg ar gymharu ansoddeiriau

e.e. Sa i mor dwp â ti (I'm not as stupid as you)
yn lle Sa i mor dwp â thi

*You may also hear ‘nace/nage’ instead of ‘ddim’ in some areas and there is also a ‘posh’ written form ‘nid’.

When superlatives are used to refer to something/someone feminine they take a soft mutation, e.g:
Siân yw’r orau / waetha’ / dala’ / berta’,  etc.
Siân is the best / worst / talest / prettiest (and so on)

See comparison of adjectives table below for an overview: