Ask Dr Gramadeg: Cymharu dau beth / Comparing two things

Mewn geiriau unsill, byddwn ni'n ychwanegu'r terfyniad -ach, e.e:

tal – talach      twp – twpach           tew – tewach
tall taller          stupid ‘stupider’       fat fatter

Os bydd y sain o flaen y terfyniad -ach yn fyr, wedyn bydd rhaid newid y sillafiad, gan roi rr yn lle r (neu nn yn lle n), e.e:

byr - byrrach     gwyn - gwynnach

Bydd 'calediad' ('hardening') ar ol -ach, mewn geiriau sy'n terfynnu mewn b d g. Bydd y seiniau hyn yn caledu gan roi p t c, e.e:

gwlyb    > gwlypach
drud      > drutach
rhad       > rhatach
teg          > tecach

Gyda geiriau o ddwy sillaf neu fwy, fel arfer byddwn ni'n defnyddio mwy ('more') o flaen yr ansoddair, e.e:

cyfoethog       mwy cyfoethog
rich                 richer (more rich)

salw                  mwy salw
ugly                  uglier (more ugly)

Mae yna eithriadau:

ifanc                   ifancach
young                younger

hapus               hapusach
happy              happier

Bydd 'mwy' yn teriglo'n feddal ar ôl yn traethiadol, e.e:

Mae e’n fwy salw na fi          He’s uglier than me

* Cofiwch: Dyw mwy ddim yn achosi treiglad

Y gair na sy'n golygu 'than' o flaen cytseiniaid; byddwn ni'n defnyddio nag o flaen llafariaid

Mae'r gair na yn achosi i'r gair sy'n dilyn dreiglo'n llaes (p > ph / t > th / c > ch), e.e.

talach na phawb            taller than everyone

For one syllable words - ach is added e.g:

tal  - talach        twp    -  twpach              tew   -  tewach
tall     taller       stupid     ‘stupider’         fat        fatter

 r and n may be doubled if the sound before -ach is short, e.g:
byr - byrrach,   gwyn-gwynnach.

Words that end in or b d g change to p t c. (like a reverse of a soft mutation) when -ach is added, e.g:
gwlyb              >          gwlypach
drud                 >          drutach
rhad                 >          rhatach
teg                   >          tecach

Words of two or more syllables  - mwy (more) is usually used (as in English), e.g:
cyfoethog        -     mwy cyfoethog
rich                         richer (more rich)
salw              -         mwy salw
ugly                        uglier (more ugly)

There are exceptions, e.g:
ifanc           -   ifancach
young            younger
hapus         -   hapusach
happy             happier

Mwy mutates after yn, e.g:
Mae e’n fwy salw na fi.
He’s uglier than me.

* mwy does not cause a mutation.

Than - na before consonants, nag before vowels.

Na causes an aspirate mutation to words that follow:

p > ph,    t > th,   c > ch

e.g: talach na phawb