Awduron: Sut a Pham Ysgrifennais – Parallel.cymru: Cylchgrawn digidol Cymraeg dwyieithog

Meleri Wyn James: Darganfod mwy am Na, Nel! / Finding out more about Na Nel!

Neil Rowlands — Tue, 06 Aug 2019 12:34:44 +0000

Mae Meleri wedi ysgrifennu'r casgliad mawr o lyfrau poblogaidd i blant, Na Nel!, a llyfrau i oedolion fel Blaidd Wrth Y Drws, yn ychwanegol i fod yn olygydd i gyhoeddwr Y Lolfa. Yma, mae'n ddigon caredig i ateb rhai cwestiynau gan Ilid o'r siop Cant a Mil a Neil o Parallel.cymru.

Meleri has written a large collection of popular books for children, Na Nel!, and books for adults such as Blaidd Wrth Drws (Wolf At The Door), and in addition to being an editor at the publisher Y Lolfa. Here, she is kind enough to answer some questions from Ilid at the Cant a Mil shop and Neil from Parallel.cymru.

O ble ddaeth yr ysbrydoliaeth am y cymeriad Nel - oddi wrth blentyn rwyt ti'n nabod?

Dwi ddim yn meddwl i'r ysbrydoliaeth ar gyfer Nel ddod wrth un plentyn - mae'n siwr bod y ferch fach fywiog, ddireidus hon yn gyfuniad o sawl un - gan gynnwys fi! Dwi'n fam i ddwy o ferched, ac yn fodryb, ac rwy'n nabod llawer o ffrindiau fy mhlant i. Erbyn hyn, dwi'n mynd i lawer o ysgolion, i wyliau ac i Eisteddfodau i arwain gweithdai yn annog plant i ddarllen ac ysgrifennu, ac fe fydda i'n gwrando ar beth sydd gan y plant i'w ddweud, ac yn eu gwylio nhw hefyd. Mae plant yn ddigri iawn!

Beth sy’n well gyda ti, ysgrifennu ar gyfer plant neu ysgrifennu ar gyfer oedolion?

Mae hwnna'n gwestiwn anodd iawn i'w ateb. Dwi'n cael lot o sbort yn meddwl am anturiaethau newydd i Nel a'i ffrindiau, ac yn creu sefyllfaoedd bach doniol (gobeithio) ar eu cyfer nhw.

Roedd ysgrifennu'r nofel ddiwethaf i oedolion yn brofiad hollol wahanol. Mae Blaidd Wrth y Drws yn nofel ddirgel sy'n dechrau gyda cholled. Mae yna ymosodiad ar blentyn bach, gan gath wyllt, yn ôl y rhieni. Roedd ei hysgrifennu'n brofiad emosiynol iawn, ac roeddwn yn llefain wrth fyw rhai o'r golygfeydd.

Hoffet ti weld dy lyfrau Na, Nel! yn cael eu cyfieithu i ieithoedd eraill?

Cwestiwn difyr. Mae e wedi croesi fy meddwl i, ond rwy wedi bod mor brysur gyda'r straeon Cymraeg, a sioe theatr Arad Goch haf llynedd, dwi heb gael cyfle i drafod hyn. Cymraes fach yw Nel, ac mae hynny'n hollbwysig i mi. Yn fwriadol, mae'r straeon yn llawn cyfeiriadau at chwedlau, hanes, caneuon, llyfrau a phobol Cymreig. Felly, fe fyddai'n rhaid ystyried hyn wrth addasu i iaith arall. Ond os yw plant Cymraeg yn eu mwynhau, mae'n bosib iawn y bydden nhw'n boblogaidd y tu hwnt i Gymru hefyd.

Ydy dy ddwy swydd, fel golygydd ac fel awdur, yn helpu ei gilydd?

Rwy'n ddigon ffodus i gael cydweithio gyda rhai o olygyddion, awduron, artistiaid a dylunwyr gorau Cymru, a rwy'n siwr fy mod i wedi elwa'n fawr o'r profiad hynny. Pan fydda i'n sgrifennu, rhaid 'anghofio' am fy hun fel golygydd dros dro, er mwyn bod yn rhydd i greu.
Sut roedd y profiad o addasu'r straeon i mewn i sioe lwyfan y llynedd?

Ro'n i wrth fy modd i gael y cyfle hwn gan gwmni theatr mor uchel ei barch ag Arad Goch, a chael cydweithio gyda'r Cyfarwyddwr Jeremy Turner.

Mae ysgrifennu ar gyfer y llwyfan yn wahanol iawn i ysgrifennu straeon mewn llyfr. Does dim naratif wrth gwrs, ac felly mae'n rhaid cyfleu pob dim trwy ddeialog, ystum, props, sain neu olau. Roedd yna gyfyngiadau ymarferol o ran sawl actor fyddai yn y sioe, ac felly pa gymeriadau fyddai'n bosib eu cynnwys. Fe fuais i'n ysgrifennu geiriau ar gyfer rap a chaneuon i Nel am y tro cyntaf. Rwy'n meddwl i'r criw wneud gwaith gwych, ro'n i'n hapus iawn gyda'r sioe derfynol a dwi'n gobeithio bod plant - ac athrawon - wedi ei mwynhau hi cymaint â fi! Pwy a wyr, efallai y bydd Nel a'i ffrindiau ar antur newydd ar lwyfan yn y dyfodol agos...

Dw i'n deall bod dy ŵr, Siôn Ilar, yn dylunio'r cloriau - ydy e'n hwyl i baratoi'r llyfrau gyda'ch gilydd?

Yr artist John Lund sy'n creu'r lluniau ar gyfer y llyfrau, ac Alan Thomas, sy'n ddylunydd yn y Lolfa, sy'n dylunio'r llyfrau darllen, a Dyfan Williams ddyluniodd y llyfr creu Na, Nel! - Waw!. Ond, ie, Sion, sy'n dylunio'r cloriau a fe ddyluniodd Dyddiadur Nel. Dwi'n meddwl fy mod i'n lwcus iawn i fod yn briod â dylunydd!

Rydyn ni'n aml yn cydweithio ar wahanol brosiectau ac mae ein chwaeth gweledol yn debyg iawn. Mae bywyd yn brysur, achos rydym yn rhedeg llety gwyliau Cae Bach (@underthethatch) hefyd, ond ry'n ni'n lwcus ein bod yn rhannu'r un hiwmor, ac yn dal i wneud i'n gilydd chwerthin.

Fersiwn dwyiethiog / Bilingual version

O ble ddaeth yr ysbrydoliaeth am y cymeriad Nel - oddi wrth blentyn rwyt ti'n nabod?	Where did the inspiration for the character Nel come from – was it from a child you knew?
Dwi ddim yn meddwl i'r ysbrydoliaeth ar gyfer Nel ddod wrth un plentyn - mae'n siwr bod y ferch fach fywiog, ddireidus hon yn gyfuniad o sawl un - gan gynnwys fi! Dwi'n fam i ddwy o ferched, ac yn fodryb, ac rwy'n nabod llawer o ffrindiau fy mhlant i. Erbyn hyn, dwi'n mynd i lawer o ysgolion, i wyliau ac i Eisteddfodau i arwain gweithdai yn annog plant i ddarllen ac ysgrifennu, ac fe fydda i'n gwrando ar beth sydd gan y plant i'w ddweud, ac yn eu gwylio nhw hefyd. Mae plant yn ddigri iawn!	I don’t think that the inspiration for Nel came from any one child – I have no doubt that the lively, mischievous little girl is a combination of many – including me! I am a mother to two daughters, and an aunt, and I know many of my children’s friends. By now I have been to many schools, on holidays and to Eisteddfods to lead workshops encouraging children to read and write, and I listen to what the children have to say, and also watch them. Children are very funny!
Beth sy’n well gyda ti, ysgrifennu ar gyfer plant neu ysgrifennu ar gyfer oedolion?	Which do you prefer, writing for children or for adults?
Mae hwnna'n gwestiwn anodd iawn i'w ateb. Dwi'n cael lot o sbort yn meddwl am anturiaethau newydd i Nel a'i ffrindiau, ac yn creu sefyllfaoedd bach doniol (gobeithio) ar eu cyfer nhw.	That’s a very difficult question to answer. I have a lot of fun thinking up new adventures for Nel and her friends, and in creating what I hope are entertaining little situations for them.
Roedd ysgrifennu'r nofel ddiwethaf i oedolion yn brofiad hollol wahanol. Mae Blaidd Wrth y Drws yn nofel ddirgel sy'n dechrau gyda cholled. Mae yna ymosodiad ar blentyn bach, gan gath wyllt, yn ôl y rhieni. Roedd ei hysgrifennu'n brofiad emosiynol iawn, ac roeddwn yn llefain wrth fyw rhai o'r golygfeydd.	Writing my latest novel for adults was a quite different experience. Blaidd Wrth Y Drws (Wolf At The Door) is a mystery novel that opens with a loss. There is an attack on little children, by a wildcat, according to the parents. Writing it was a very emotional experience, and I was in tears as I lived out some of the scenes.
Hoffet ti weld dy lyfrau Na, Nel! yn cael eu cyfieithu i ieithoedd eraill?	Would you like to see your Na, Nel! books translated into other languages?
Cwestiwn difyr. Mae e wedi croesi fy meddwl i, ond rwy wedi bod mor brysur gyda'r straeon Cymraeg, a sioe theatr Arad Goch haf llynedd, dwi heb gael cyfle i drafod hyn. Cymraes fach yw Nel, ac mae hynny'n hollbwysig i mi. Yn fwriadol, mae'r straeon yn llawn cyfeiriadau at chwedlau, hanes, caneuon, llyfrau a phobol Cymreig. Felly, fe fyddai'n rhaid ystyried hyn wrth addasu i iaith arall. Ond os yw plant Cymraeg yn eu mwynhau, mae'n bosib iawn y bydden nhw'n boblogaidd y tu hwnt i Gymru hefyd.	A good question. It has crossed my mind, but I have been so busy with the Welsh stories, and an Arad Goch theatre show last summer (Arad Goch is a theatre company in Aberystwyth) that I haven’t had time to deal with this. Nel is a little girl who is Welsh, and that is all-important to me. The stories are deliberately full of references to Welsh stories, history, songs, books and people. So, this would have to be taken into account when adapting for another language. But if Welsh children enjoy them, it is very possible that they would be popular beyond Wales too.
Ydy dy ddwy swydd, fel golygydd ac fel awdur, yn helpu ei gilydd?	Do your two jobs, as editor and as author, help each other?
Rwy'n ddigon ffodus i gael cydweithio gyda rhai o olygyddion, awduron, artistiaid a dylunwyr gorau Cymru, a rwy'n siwr fy mod i wedi elwa'n fawr o'r profiad hynny. Pan fydda i'n sgrifennu, rhaid 'anghofio' am fy hun fel golygydd dros dro, er mwyn bod yn rhydd i greu.	I am fortunate enough to get to work together with some of the best editors, authors, artists and illustrators in Wales, and I am sure that I have profited greatly from this experience. When I write, I have to ‘forget’ myself as editor for a while, so as to be free to create.
Sut roedd y profiad o addasu'r straeon i mewn i sioe lwyfan y llynedd?	What was the experience like of adapting the stories for a stage show last year?
Ro'n i wrth fy modd i gael y cyfle hwn gan gwmni theatr mor uchel ei barch ag Arad Goch, a chael cydweithio gyda'r Cyfarwyddwr Jeremy Turner. Mae ysgrifennu ar gyfer y llwyfan yn wahanol iawn i ysgrifennu straeon mewn llyfr. Does dim naratif wrth gwrs, ac felly mae'n rhaid cyfleu pob dim trwy ddeialog, ystum, props, sain neu olau. Roedd yna gyfyngiadau ymarferol o ran sawl actor fyddai yn y sioe, ac felly pa gymeriadau fyddai'n bosib eu cynnwys. Fe fuais i'n ysgrifennu geiriau ar gyfer rap a chaneuon i Nel am y tro cyntaf. Rwy'n meddwl i'r criw wneud gwaith gwych, ro'n i'n hapus iawn gyda'r sioe derfynol a dwi'n gobeithio bod plant - ac athrawon - wedi ei mwynhau hi cymaint â fi! Pwy a wyr, efallai y bydd Nel a'i ffrindiau ar antur newydd ar lwyfan yn y dyfodol agos...	I was in my element having this opportunity with so highly respected a theatre company as Arad Goch, and getting to work together with the Director Jeremy Turner. Writing for the stage is very different from writing stories in a book. There is no narrative, of course, and so everything has to be conveyed through dialogue, gesture, props, sound or lighting. There were practical restrictions on how many actors could be in the show, and so on what characters it would be possible to include. I was writing words for rap and songs for Nel for the first time. I think the crew did great work, I was very happy with the final show and I hope that children – and teachers – enjoyed themselves as much as I did. Who knows, perhaps Nel and her friends will appear in a new venture on stage in the not too distant future…
Dw i'n deall bod dy ŵr, Siôn Ilar, yn dylunio'r cloriau - ydy e'n hwyl i baratoi'r llyfrau gyda'ch gilydd?	I understand that your husband, Siôn Ilar, designs the covers – is it fun preparing books together?
Yr artist John Lund sy'n creu'r lluniau ar gyfer y llyfrau, ac Alan Thomas, sy'n ddylunydd yn y Lolfa, sy'n dylunio'r llyfrau darllen, a Dyfan Williams ddyluniodd y llyfr creu Na, Nel! - Waw!. Ond, ie, Sion, sy'n dylunio'r cloriau a fe ddyluniodd Dyddiadur Nel. Dwi'n meddwl fy mod i'n lwcus iawn i fod yn briod â dylunydd!	The artist John Lund creates the illustrations for the books, and Alan Thomas, who is a designer for Lolfa, designs the reading books, and Dyfan Williams did the book creation for Na, Nel! – Waw!. But yes, it is Siôn who designs the covers and he designed Dyddiadur Nel (Nel’s Journal). I think I am very lucky to be married to a designer!
Rydyn ni'n aml yn cydweithio ar wahanol brosiectau ac mae ein chwaeth gweledol yn debyg iawn. Mae bywyd yn brysur, achos rydym yn rhedeg llety gwyliau Cae Bach (@underthethatch) hefyd, ond ry'n ni'n lwcus ein bod yn rhannu'r un hiwmor, ac yn dal i wneud i'n gilydd chwerthin.	We often work together on different projects and our visual tastes are very similar. Life is busy, because we also run a holiday let Cae Bach (@underthethatch), but we are lucky in sharing the same sense of humour, and in constantly making each other laugh.

Y Darlunydd / The Artist Huw Aaron

Neil Rowlands — Mon, 10 Jun 2019 05:12:29 +0000

Un o'r artistiaid mwyaf adnabyddus yn y maes cyhoeddi Cymraeg yw Huw Aaron, ac mae pobl wedi gweld e waith yn y cylchgronau Mellten a LOL, cloriau llyfr fel y gyfres Trio gan Manon Steffan Ros, Llyfr Hwyl y Lolfa, ac yn nawr yr holl lyfrau Ble Mae Boc? / Find The Dragon! a'r pecynnau Cardiau Brwydro. Mae tîm parallel.cymru wedi gofyn cwestiynau ato fe i ffeindio mas mwy...

Huw Aaron is one of the most recogniseable artists in the Welsh-language publishing field, and people have seen in his work in the Mellten and LOL magazines, book covers such as the Trio series by Manon Steffan Ros, Llyfr Hwyl from Y Lolfa and now the whole books Ble Mae Boc? / Find The Dragon! and Battle Cards packs. The parallel.cymru team have asked him some questions to find out more...

O ble cest ti'r syniad ar gyfer creu Cardiau Brwydro? (Elen Jones, Atebol)

Fel un sydd wrth fy modd gyda chwedloniaeth Cymru, o'n i'n awyddus i ledaenu'r straeon hynod sydd gyda ni yn ein diwylliant i gynulleidfa ehangach. Mae plant Cymru yn wybodus iawn am chwedlau Groeg er enghraifft, ond prin yn gwybod am ein straeon ni. Mae yna ddigonedd o lyfrau grêt ar y Mabinogi ag ati gan amryw o gyhoeddwyr Cymru, ond o'n i'n meddwl y byddai gêm fel hyn yn ffordd wahanol o wneud.

Dwi wastad wedi caru Top Trumps a gemau cardiau eraill tebyg, ers yn blentyn. Mae rhyw hud yn digwydd wrth gyfuno llun, ychydig o destun, a 'stats' - mae'r wybodaeth yna yn tanio dychymyg plentyn ac yn troi'r cerdyn yn gymeriad fyw.

Beth yw'r proses o greu Cardiau Brwydro - sut wyt ti'n delweddu'r ffigurau a throsglwyddo nhw i mewn i waith celf? (Elen)

Mae'r holl beth yn hollol 'nerdy', sy'n siwtio fi i'r dim. Yn gyntaf dwi'n ymchwilio, a chasglu straeon diddorol newydd neu ail-ddarllen hen straeon cyfarwydd.

Wedyn dwi'n creu bas data yn Excel o'r cymeriadau yma - yn dethol 30 am bob pecyn, ac yn penderfynu ar y ffigyrau i fynd gyda nhw - i sicrhau bod yna gydbwysedd o ran y pecyn, a bod yna ystod o gymeriadu gwan, canolig a chryf. Hefyd mae'n rhaid ysgrifennu pwt o frawddeg am y cymeriad - sy'n gallu bod yn her, ond dwi'n trio cadw rhain yn fyr, a gydag ychydig o hiwmor.

Y cam nesaf yw paentio'r delweddau - dwi'n defnyddio technegau traddodiadol - inc a phaent dyfrlliw - does dim byd gwell nac arlunio angenfilod o ran rhyddid creadigol!

Mae'r lluniau yma yn fawr- tua A3 - felly mae'n rhaid ei sganio i'r cyfrifiadur i'w ddigideiddio, ac yn mireinio ychydig yn Photoshop.

Wedyn, dwi'n defnyddio 'mail merge' i ffitio'r lluniau a'r testun mewn i'r templed cerdyn dwi wedi creu yn InDesign. Dwi'n checio bod popeth yn iawn, ac wedyn mae'r ffeil yn mynd i'r argraffwr. Ffiw!

Beth yr dy hoff gymeriad yn Cardiau Brwydro a pham? (Neil Rowlands, parallel.cymru)

Hafgan neu Caswallon siŵr o fod - er eu bod yn gymeriadau ymylol yn y Mabinogi, maen nhw'n 'baddies', ac felly yn rhoi sgôp i luniau eithaf cŵl.

Dych chi'n dilyn iaith cartwnwyr blaenorol/eraill yn y Gymraeg o gwbl yn arbennig o ran iaith onomatopeia? Neu ydych chi'n creu beth dych chi'n meddwl sy'n swnio'n addas? (Siŵr o fod, mae hynny'n rhan o'r hwyl!) (Rosie Berry, siop Cant a Mil)

Ydy, mae'n gallu fod yn anodd - ond yn hwyl. Mae gwaith cwmni Dalen, sydd yn cyfieithu Asterix a Tintin, yn help, ond yn aml mae'n rhaid imi greu synau newydd. Mae yna ambell un sy'n gweithio'n well yn y Gymraeg - fel 'chchchch' yn lle 'zzzz' am chwyrnu - mae'n neud cymaint fwy o synnwyr! Neu 'Llyrp!' yn lle 'slurp' - agosach i'r wir sŵn. Ond mae 'gulp' yn un anodd - a 'Yawn' - os oes syniad gan rhywun o ffurf onomatopeia o rhain yn y Gymraeg, gadewch imi wybod.

Dych chi'n gwneud gwaith i Mellten (eich cylchgrawn eich hunan) ond hefyd i awduron a chylchgronau eraill. Dw i'n dychmygu bod y ddau'n gallu bod yn hwyl (ond yn anodd!) achos bod nhw'n wahanol gyda disgwyliadau gwahanol. Ydy hynny'n iawn? (Rosie)

Mae'r cymysgedd o weithio ar brosiectau personol a chomisiynau yn siwtio fi, dwi'n meddwl. Ar y cyfan, fi'n hoffi gweithio ar fy mhen fy hun - o bosib dwi'n fach o 'control freak'! Ond mae'n hyfryd hefyd i gyd-weithio gydag awduron, a chael y cyfle i ychwanegu bach o liw a hwyl i'w straeon.

Dwi'n ffodus iawn fy mod wedi cael y cyfle i weithio gydag awduron mor dalentog â Manon Steffan Ros, Bethan Gwanas, Meilyr Siôn, Dan Anthony a Wendy White.

Dwi newydd orffen gweithio'n agos iawn gyda'r awdur newydd gwych Elidir Jones ar lyfr newydd o'r enw Yr Horwth, fydd allan yn fuan iawn - ac yn wompyn o lyfr da (os ga' i ddweud!)

Wyt ti'n defnyddio unrhyw aps cyfrifiadur i greu eich gwaith, neu ydy popeth yn llawrydd? (Neil)

Rwy'n defnyddio Photoshop a 'graphic tablet' Wacom yn eithaf cyson - yn enwedig ar Mellten - ond mae'n well gen i weithio gyda phensil neu 'dip pen' a phapur. Mae dianc o'r sgrin bondigrybwyll yn helpu i'r ymennydd i ymlacio a'r creadigrwydd i lifo. Mae'n dda i gyffwrdd a'r celf 'go iawn', yn hytrach na trwy gwydr.

Am rywun sydd yn newydd dechrau darlun wrth ddefnyddio Cymraeg, sut y byddech chi'n argymell bod pobl yn dechrau hyrwyddo eu gwaith? (Neil)

Dangoswch eich gwaith i bobl - a pheidiwch â bod yn rhy 'precious' - mae'n haws nag erioed o'r blaen i rannu gwaith creadigol gyda'r byd. Mae gweithio yn y Gymraeg wedi bod yn gymaint o fantais i mi - mae'n cynnig rhwydwaith cefnogol o bobl sydd eisiau i ti lwyddo - ac mae'r holl gyhoeddwyr sydd gyda ni yng Nghymru yn gefnogol ac yn hapus iawn i drafod syniadau gydag awduron ac arlunwyr newydd.

Fersiwn dwyieithog / Bilingual version

O ble cest ti'r syniad ar gyfer creu Cardiau Brwydro? (Elen Jones, Atebol)	Where did you get the idea from for creating Battle Cards? (Elen Jones, Atebol)
Fel un sydd wrth fy modd gyda chwedloniaeth Cymru, o'n i'n awyddus i ledaenu'r straeon hynod sydd gyda ni yn ein diwylliant i gynulleidfa ehangach. Mae plant Cymru yn wybodus iawn am chwedlau Groeg er enghraifft, ond prin yn gwybod am ein straeon ni. Mae yna ddigonedd o lyfrau grêt ar y Mabinogi ag ati gan amryw o gyhoeddwyr Cymru, ond o'n i'n meddwl y byddai gêm fel hyn yn ffordd wahanol o wneud.	As someone who delights in the mythology of Wales, I was keen to spread the remarkable stories that we have in our culture to a wider audience. Welsh children are very knowledgeable about Greek legends, for example, but know little about our own stories. There is an abundance of great books on the Mabinogi and so on, from a variety of Welsh publishers, but I though that a game like this would be a different way of proceeding.
Dwi wastad wedi caru Top Trumps a gemau cardiau eraill tebyg, ers yn blentyn. Mae rhyw hud yn digwydd wrth gyfuno llun, ychydig o destun, a 'stats' - mae'r wybodaeth yna yn tanio dychymyg plentyn ac yn troi'r cerdyn yn gymeriad fyw.	I have always loved Top Trumps and other similar card games, ever since I was a child. Some sort of magic happens when you combine a picture, a bit of text and ‘stats’ – the information fires a child’s imagination and turns the card into a living character.
Beth yw'r proses o greu Cardiau Brwydro - sut wyt ti'n delweddu'r ffigurau a throsglwyddo nhw i mewn i waith celf? (Elen)	What is the process involved in creating Battle Cards – how do you create the figures and transform them into a work of art. (Elen)
Mae'r holl beth yn hollol 'nerdy', sy'n siwtio fi i'r dim. Yn gyntaf dwi'n ymchwilio, a chasglu straeon diddorol newydd neu ail-ddarllen hen straeon cyfarwydd.	The whole thing is very ‘nerdy’, which suits me to a T. To begin with, I do research, and collect interesting new stories of reread old familiar stories.
Wedyn dwi'n creu bas data yn Excel o'r cymeriadau yma - yn dethol 30 am bob pecyn, ac yn penderfynu ar y ffigyrau i fynd gyda nhw - i sicrhau bod yna gydbwysedd o ran y pecyn, a bod yna ystod o gymeriadu gwan, canolig a chryf. Hefyd mae'n rhaid ysgrifennu pwt o frawddeg am y cymeriad - sy'n gallu bod yn her, ond dwi'n trio cadw rhain yn fyr, a gydag ychydig o hiwmor.	Then I create an Excel database of these characters – choosing 30 for each pack, and deciding on the figures to go with them – ensuring that the pack is balanced and that there is a range of weak, medium and strong characters. One also has to write a bit of a sentence about the character – which can be a challenge, but I try to keep them short, and with a little humour.
Y cam nesaf yw paentio'r delweddau - dwi'n defnyddio technegau traddodiadol - inc a phaent dyfrlliw - does dim byd gwell nac arlunio angenfilod o ran rhyddid creadigol!	The next step is to paint the images – I use traditional techniques – ink and water-colour – when it comes to creative freedom there is nothing better than depicting monsters.
Mae'r lluniau yma yn fawr- tua A3 - felly mae'n rhaid ei sganio i'r cyfrifiadur i'w ddigideiddio, ac yn mireinio ychydig yn Photoshop.	These pictures are large – about A3 – so I have to scan them into the computer to digitise them, and touch them up a bit in Photoshop.
Wedyn, dwi'n defnyddio 'mail merge' i ffitio'r lluniau a'r testun mewn i'r templed cerdyn dwi wedi creu yn InDesign. Dwi'n checio bod popeth yn iawn, ac wedyn mae'r ffeil yn mynd i'r argraffwr. Ffiw!	Then, I use ‘mail merge’ to fit the pictures and the text into the card template that I have created using InDesign. I check that everything is OK, and then the file goes to the printer. Phew!
Beth yr dy hoff gymeriad yn Cardiau Brwydro a pham? (Neil Rowlands, parallel.cymru)	What is your favourite character in Battle Cards, and why? (Neil Rowlands, parallel.cymru)
Hafgan neu Caswallon siŵr o fod - er eu bod yn gymeriadau ymylol yn y Mabinogi, maen nhw'n 'baddies', ac felly yn rhoi sgôp i luniau eithaf cŵl.	It has to be Hafgan or Caswallon – although they are ‘minor’ characters in the Mabinogi they are ‘baddies', and so give scope for really cool pictures.
Dych chi'n dilyn iaith cartwnwyr blaenorol/eraill yn y Gymraeg o gwbl yn arbennig o ran iaith onomatopeia? Neu ydych chi'n creu beth dych chi'n meddwl sy'n swnio'n addas? (Siŵr o fod, mae hynny'n rhan o'r hwyl!) (Rosie Berry, siop Cant a Mil)	Do you follow the language of other/leading cartoonists in Welsh at all, especially with regards to onomatopoeic language? Or do you create what you think sounds appropriate? (Surely that’s part of the fun!). (Rosie Berry, Cant a Mil shop)
Ydy, mae'n gallu fod yn anodd - ond yn hwyl. Mae gwaith cwmni Dalen, sydd yn cyfieithu Asterix a Tintin, yn help, ond yn aml mae'n rhaid imi greu synau newydd. Mae yna ambell un sy'n gweithio'n well yn y Gymraeg - fel 'chchchch' yn lle 'zzzz' am chwyrnu - mae'n neud cymaint fwy o synnwyr! Neu 'Llyrp!' yn lle 'slurp' - agosach i'r wir sŵn. Ond mae 'gulp' yn un anodd - a 'Yawn' - os oes syniad gan rhywun o ffurf onomatopeia o rhain yn y Gymraeg, gadewch imi wybod.	Yes, it can be difficult – but fun. The work of the Dalen company, who translate Asterix and Tintin, is a help, but often I have to create new sounds. There are a few that work better in Welsh – like ‘chchchch’ instead of ‘zzzz’ for snoring – it makes so much more sense. Or ‘Llyrp’ instead of ‘slurp’ – closer to the true sound. But ‘gulp’ is a difficult one, and ‘Yawn’ – if anyone has an idea of an onomatopoeic form for these in Welsh, let me know.
Dych chi'n gwneud gwaith i Mellten (eich cylchgrawn eich hunan) ond hefyd i awduron a chylchgronau eraill. Dw i'n dychmygu bod y ddau'n gallu bod yn hwyl (ond yn anodd!) achos bod nhw'n wahanol gyda disgwyliadau gwahanol. Ydy hynny'n iawn? (Rosie)	You do work in Mellten, your own magazine (a quarterly comic for boys and girls aged 7 to 13) and also for other authors and magazines. I image that the two can be fun (but difficult) because they are different with different expectations. Is that right? (Rosie)
Mae'r cymysgedd o weithio ar brosiectau personol a chomisiynau yn siwtio fi, dwi'n meddwl. Ar y cyfan, fi'n hoffi gweithio ar fy mhen fy hun - o bosib dwi'n fach o 'control freak'! Ond mae'n hyfryd hefyd i gyd-weithio gydag awduron, a chael y cyfle i ychwanegu bach o liw a hwyl i'w straeon. Dwi'n ffodus iawn fy mod wedi cael y cyfle i weithio gydag awduron mor dalentog â Manon Steffan Ros, Bethan Gwanas, Meilyr Siôn, Dan Anthony a Wendy White.	The mixture of working on personal projects and commissions suits me, I think. On the whole, I like to work on my own – possibly I am a bit of a ‘control freak’. But it is also nice to work with authors, and get the opportunity to add a bit of colour and fun to their stories. I am very fortunate to have had the opportunity to work with authors as talented as Manon Stefan Ros, Bethan Gwanas, Meilyr Siôn, Dan Anthony and Wendy White.
Dwi newydd orffen gweithio'n agos iawn gyda'r awdur newydd gwych Elidir Jones ar lyfr newydd o'r enw Yr Horwth, fydd allan yn fuan iawn - ac yn wompyn o lyfr da (os ga' i ddweud!).	I have just finished working very closely with a very talented author Elidir Jones on a new book called Yr Horwth, coming out very soon – and a stonking good book it is (if I may say so).
Wyt ti'n defnyddio unrhyw aps cyfrifiadur i greu eich gwaith, neu ydy popeth yn llawrydd? (Neil)	Do you use any computer apps to create your work, or is everything done by hand? (Neil)
Rwy'n defnyddio Photoshop a 'graphic tablet' Wacom yn eithaf cyson - yn enwedig ar Mellten - ond mae'n well gen i weithio gyda phensil neu 'dip pen' a phapur. Mae dianc o'r sgrin bondigrybwyll yn helpu i'r ymennydd i ymlacio a'r creadigrwydd i lifo. Mae'n dda i gyffwrdd a'r celf 'go iawn', yn hytrach na trwy gwydr.	I use Photoshop and a Wacom graphic tablet fairly constantly – especially on Mellten – but I prefer to work with pencil or pen and paper. Strange to say, getting away from the screen helps the brain to relax and the creative juices to flow. It’s good to be in contact with the ‘real’ art, rather than through glass.
Am rywun sydd yn newydd dechrau darlun wrth ddefnyddio Cymraeg, sut y byddech chi'n argymell bod pobl yn dechrau hyrwyddo eu gwaith? (Neil)	For someone who has just begun to create using Welsh, how do you get people to begin promoting their work? (Neil)
Dangoswch eich gwaith i bobl - a pheidiwch â bod yn rhy 'precious' - mae'n haws nag erioed o'r blaen i rannu gwaith creadigol gyda'r byd. Mae gweithio yn y Gymraeg wedi bod yn gymaint o fantais i mi - mae'n cynnig rhwydwaith cefnogol o bobl sydd eisiau i ti lwyddo - ac mae'r holl gyhoeddwyr sydd gyda ni yng Nghymru yn gefnogol ac yn hapus iawn i drafod syniadau gydag awduron ac arlunwyr newydd.	Show people your work – and don’t be too ‘precious’ – it is easier than ever before to share creative work with the world. Working in Welsh has been so much of an advantage to me – it offers a supporting network of people who want you to succeed – and all the publishers we have in Wales are supportive and very happy to talk ideas with new authors and artists.

huwaaron

Elin Meek & Lynda Tunnicliffe: Rhoi Cymru ar y Map / Putting Wales on the Map

Neil Rowlands — Thu, 30 May 2019 16:49:21 +0000

Mae Cymru ar y Map wedi enill y wobr Tir na-nOg mewn seremoni yn Eisteddfod yr Urdd, mis Mai 2019, Bae Caerdydd.
Cymru ar y Map has won the Tir na-nOg Welsh-language awards children’s book award in a cermony at the Urdd Eisteddfod, May 2019, Cardiff Bay.

Mae Cymru’n gwlad y gân, cennin pedr, defaid, mynyddoedd, Gareth Bale, a llawer, llawer mwy! Mae llyfr newydd, Cymru ar y Map, yn cyflwyno hyfrydwch ein gwlad mewn modd ffres, i genhedlaeth newydd o blant Cymraeg a di-Gymraeg. Yma, mae’r awdures, Elin Meek, yn esbonio mwy…

Wales is country of song, daffodils, sheep, mountains, Gareth Bale, and much, much more! A new book, Wales on the Map, presents the joy of our country in a fresh way, to a new generation of Welsh and non-Welsh speaking children. Here, the author, Elin Meek, explains more…

Play

Stop

«Prev

HIDE PLAYLIST

Yn haf 2017, ces i e-bost oddi wrth Lynda o wasg Rily. Roedd hi’n gofyn a fasai diddordeb gyda fi mewn ysgrifennu llyfr ffeithiol i blant am Gymru. Atebais i ar unwaith a dweud fy mod i’n awyddus iawn. Gofynnodd Lynda am enghraifft o dudalen ar un sir yng Nghymru, a dewisais i sir Benfro.	In the summer of 2017, I had an email from Lynda from Rily Publications. She was asking whether I would be interested in writing a factual book about Wales for children. I answered immediately and said I was very keen. Lynda asked for an example of a page on one county in Wales, and I chose Pembrokeshire.
Ar y pryd, do’n i ddim yn adnabod yr arlunydd a’r dylunydd. Ond cyn hir, daeth lluniau sir Benfro yn ôl, ac ro’n i wrth fy modd! Roedd Valériane Leblond wedi tynnu lluniau hyfryd dros ben, a Tanwen Haf wedi gwneud gwaith gwych yn gosod y testun a’r lluniau ar fap o’r sir.	At the time, I didn’t know the artist and the designer. But before long, the Pembrokeshire illustrations came back, and I was delighted. Valériane Leblond had drawn really lovely pictures, and Tanwen Haf had done excellent work placing the text and the illustrations on a map of the county.
Ychydig yn ddiweddarach, gaethon ni wybod bod Cyngor Llyfrau Cymru yn barod i roi grant i wasg Rily i ddatblygu’r llyfr. Felly, gaethon ni gyfarfod yn Aberystwyth gyda’r golygydd, Catrin Wyn Lewis, i drafod beth fasai’n mynd ar bob tudalen yn y llyfr. Penderfynon ni fod angen dwy dudalen i bob sir, a hefyd tudalennau am ffeithiau cyffredinol am Gymru ar y dechrau, a thudalennau am themâu arbennig fel Bwyd, Byd Natur, y Celfyddydau, Chwedlau a Chwaraeon ar y diwedd. Yn ddiweddarach, penderfynon ni ychwanegu tudalennau am Gymru fel gwlad werdd, gyda’r teitl ‘Gofalu am ein Gwlad’.	A little later, we got to know that the Welsh Books Council were prepared to give Rily Publications a grant to develop the book. So, we had a meeting in Aberystwyth with the editor, Catrin Wyn Lewis, to discuss what would go on each page in the book. We decided that two pages were needed for each county, and also pages on general facts about Wales at the beginning, and specific themes such as Food, Nature, the Arts, Legends and Sport at the end. Later on, we decided to add pages about Wales as a green country, entitled ‘Taking Care of Our Country’.
Roedd y broses ysgrifennu’n ddiddorol iawn. Roedd rhaid cynnwys y wybodaeth fwyaf amlwg am y siroedd – hanes, daearyddiaeth, enwogion ac ati. Roedd cymaint o wybodaeth am Wynedd a Phowys, roedd rhaid iddyn nhw gael pedair tudalen yr un yn y diwedd! Wrth weithio drwy’r siroedd, ro’n i’n casglu gwybodaeth hefyd i’r tudalennau ‘arbenigol’ ar y diwedd.	The writing process was very interesting. The most obvious information had to be included about the counties – history, geography, famous people and so on. There was so much information about Gwynedd and Powys, they had to have four pages each in the end. As I worked through the counties, I also collected information for the ‘specific’ pages at the end.
Dw i’n dod o dde-orllewin Cymru, felly daeth tudalennau sir Gaerfyrddin, sir Benfro a Cheredigion yn weddol hawdd. Ond roedd angen i mi wneud llawer mwy o ymchwil i rai siroedd eraill, er enghraifft sir y Fflint, Blaenau Gwent a sir Fynwy. Dysgais i lawer o ffeithiau newydd a diddorol, rhaid dweud. Wedyn, roedd Valériane yn dewis tua 13 i 15 o eitemau o bob sir ac yn tynnu eu lluniau. Mae hi’n gallu tynnu llun popeth – adeiladau, pobl, anifeiliaid – mae hi mor ddawnus. Pan o’n ni i gyd yn hapus gyda’r testun a’r darluniau, roedd Tanwen Haf yn gosod popeth ‘ar y map’ yn llythrennol, ac yn ychwanegu’r afonydd a’r mynyddoedd ac ati.	I come from south-west Wales, so the Carmarthenshire, Ceredigion and Pembrokeshire pages came fairly easily. But I had to do much more research into some other counties, for example Flintshire, Blaenau Gwent and Monmouthshire. I learnt so many new and interesting facts, I must say. Afterwards, Valériane would choose around 13 to 15 items from each county and would prepare the illustrations. She can illustrate everything – buildings, people, animals – she’s so talented. When we were all happy with the text and the illustrations, Tanwen Haf placed everything literally ‘on the map’, adding the rivers and the mountains and so on.

Gan fod fersiynau Cymraeg a Saesneg, roedd angen cynnwys pethau fasai o ddiddordeb i Gymry Cymraeg, i Gymry di-Gymraeg, a hefyd efallai, i ymwelwyr â Chymru. Roedd y broses ddewis a dethol yn ddiddorol iawn. Gwnaeth y broses i mi ystyried pa ddarnau o wybodaeth am Gymru ’dyn ni eisiau rhoi gwybod i blant amdanyn nhw.	As there are Welsh and English versions, one needed to include things which would be of interest to Welsh speakers, non-Welsh speakers, and also perhaps, those visiting Wales. The selection process was very interesting. The process made me consider what pieces of information about Wales we want to let children know about.
Ro’n i’n meddwl am y llyfr drwy’r amser am fisoedd, ac yn poeni y baswn i’n gadael gwybodaeth bwysig allan. Pan o’n i yng Nghaerdydd un tro, roedd ychydig o amser sbâr gyda fi, ac es i am dro i’r Amgueddfa Genedlaethol i weld yr orielau sy’n dangos llestri o Gymru. Sylweddolais i’n sydyn, er fy mod i wedi cynnwys llestri Nantgarw, nad o’n i wedi cynnwys gwybodaeth am lestri Abertawe a llestri Llanelli. Felly roedd rhaid anfon neges ar frys at Catrin, y golygydd, ar ôl cyrraedd adre.	I was thinking about the book all the time for months, and worrying that I would omit important information. When I was in Cardiff once, I had a little spare time, so I went to the National Museum to see the galleries showing pottery. I suddenly realised, although I had included Nantgarw pottery, that I hadn’t included information on Swansea and Llanelli pottery. So I had to send an urgent message to Catrin, the editor, after I got home.
Hyd yn oed pan oedd y llyfr wedi mynd i’r wasg, digwyddodd rhywbeth pwysig iawn ro’n i eisiau ei gynnwys yn y llyfr – enillodd Geraint Thomas ras Tour de France! Drwy lwc, roedd pawb arall yn y tîm yn cytuno bod rhaid cynnwys hyn yn y llyfr. Os edrychwch chi ar dudalen 55, gwelwch chi sticer bach gaeth ei ychwanegu.	Even when the book had gone to print, something very important happened that I wanted to include in the book – Geraint Thomas won the Tour de France! Luckily, everyone else in the team agreed that this had to be included in the book. If you look at page 55, you’ll see a small sticker which was added.
Felly, dw i’n gobeithio fy mod i wedi cofio popeth pwysig ac y byddwch chi’n mwynhau darllen y llyfr yn Gymraeg, yn Saesneg, neu yn y ddwy iaith!	So, I hope I’ve remembered everything important and that you will enjoy reading the book – in Welsh, in English or in both languages!
Mae dau lyfr arall yn y ddwy iaith i’w mwynhau hefyd. Mae Tanwen Haf wedi paratoi Llyfr Gweithgareddau Cymru ar y Map i blant iau. Hefyd, mae cannoedd o gwestiynau yn Llyfr Cwis Cymru ar y Map (Sioned Lleinau yw’r golygydd) i weld beth dych chi’n ei gofio ar ôl darllen Cymru ar y Map!	There are two other books in both languages to enjoy. Tanwen Haf has prepared Wales on the Map Activity Book. The Wales on the Map Quiz Book (edited by Sioned Lleinau) includes hundreds of questions to see what you remember after reading Wales on the Map!

Gan fod fersiynau Cymraeg a Saesneg, roedd angen cynnwys pethau fasai o ddiddordeb i Gymry Cymraeg, i Gymry di-Gymraeg, a hefyd efallai, i ymwelwyr â Chymru.

Lynda Tunnicliffe, Perchnogwr / Owner, Rily Publications:
Fy Stori Bersonol y tu ôl i “Cymru ar y Map” / My Personal Story behind “Wales on the Map”

2018 oedd blwyddyn waethaf fy mywyd. Bu farw fy Mam arbennig o ganser y stumog. Fe aeth hi mor sydyn - cafodd wybod ei bod hi'n sâl un mis ac roedd hi wedi mynd y nesaf!	2018 was the worst year of my life. My wonderful Mam died of stomach cancer. It was so sudden – she found out she was ill one month and was gone the next!
Fe wnaeth sioc ei cholled wneud i mi sylweddoli pa mor hanfodol yw rôl mam gref, ysbrydoledig yng Nghymru ac mae ei habsenoldeb wedi achosi galar torcalonnus o fewn fy holl deulu.	The shock of her loss made me realise how vital the role of a strong, inspiring Welsh mam is and her absence has caused a gulf of heartbreak in my whole family.
Penderfynais gyflwyno ein llyfrau ‘Cymru ar y Map’ a ‘Wales on the Map’ i fy mam ac mae'r deyrnged yn darllen:	I decided to dedicate our books ‘Wales on the Map’ and ‘Cymru ar y Map’ to my mam and the tribute reads:
“Cymru oedd ‘Gwlad fy Mam’, ac mae’r llyfr hwn yn gyflwynedig i’r anhygoel, y galonogol a’r eithriadol Mairwen Thomas, ac i bob un o’n mamau rhyfeddol.”	“Wales was the ‘Land of my Mother’ and this book is dedicated to the exquisite, encouraging and exceptional Mairwen Thomas, and to all of our wonderful mothers.”
Roeddwn i'n ddigon ffodus i rannu'r llyfr hwn gyda hi yn ei ddrafftiau cynnar ac roedd hi wrth ei bodd yn ei weld yn datblygu proflen wrth broflen. Roedd ganddi syched am wybodaeth ac roedd yn chwilfrydig am bobl a'r gorffennol. Dyma nodweddion a rannwyd rhwng y ddwy ohonom a gwn y byddai'n hynod falch o weld y llyfrau gorffenedig ar werth.	I was lucky enough to share this book with her in its early drafts and she thrived on seeing it develop spread by spread. She had a thirst for information and was curious about people and the past. These are traits that we shared and I know that she would be incredibly proud to see the finished books on sale.
Yn ystod fy mhlentyndod hyfryd, buom yn teithio Cymru mewn carafán. Doedden ni ddim yn gyfoethog yn yr ystyr ariannol, ond roedd gennym fywyd teuluol sefydlog, cariadus a llawn hwyl. Pwy allai fod eisiau mwy?	During my idyllic childhood, we explored Wales in a tourer caravan. We were not wealthy in the financial sense, but had a stable, loving and fun-filled family life. Who could want for more?
Rhai o'm hatgofion mwyaf hoffus yw'r swper sglodion pysgod ym Mhorthcawl; mynd ar goll ar y ffordd i Aberystwyth a hyd yn oed y car yn torri i lawr ger Abermaw ar ein ffordd i'r Rhyl! Roedd y rhain cyn diwrnodau sat nav, ffonau symudol a hyd yn oed y rhyngrwyd! Allwch chi ddychmygu hynny!	Some of my most cherished memories are the fish n chip suppers in Porthcawl; getting lost on the way to Aberystwyth and even the car breaking down near Barmouth on our way to Rhyl! These were the days before sat nav, mobile phones and even the Internet! Can you imagine that!!!
Roedd pob gwyliau fel arfer yn ein cynnwys ni’n gwlychu o’n corun i’n sawdl - mae tywydd Cymru, hyd yn oed yn yr haf, yn ddieithriad yn anrhagweladwy. Eto i gyd, ni fyddwn yn newid yr un eiliad o fy mhlentyndod. Roedd y gwyliau carafan di-ri yn gyfle i ni anturio o amgylch Cymru ac fe ddatgelodd i mi harddwch naturiol a thrysorau cudd ein gwlad anhygoel; yr hyn y mae rhai pobl yn eu cymryd yn ganiataol.	Every holiday usually featured a time when we got absolutely soaked to our skins – the Welsh weather, even in the summer, is invariably unpredictable. Yet, I wouldn’t change a single moment of my childhood. The countless caravan holidays provided us with the opportunity to ‘adventure around Wales’ and it revealed to me the natural beauty and hidden treasures of our amazing country; that some people just take for granted.
Fy mam, Mair, fydd y person mwyaf ysbrydoledig am byth yn fy mywyd. Roedd yn weithgar, yn ofalgar ac yn angerddol am ei theulu a'i chymuned leol. Doedd hi byth yn ofni cymryd rhan ac fe fuodd hi’n ymgyrchu dros ffordd osgoi i'n pentref i leihau llygredd ger yr ysgol gynradd leol a hyd yn oed drefnu carnifalau haf bob blwyddyn gyda fflotiau lliwgar yn gorymdeithio drwy'r strydoedd.	My mam, Mair, will always be the most inspirational person in my life. She was hardworking, caring and passionate about her family and her local community. She was never afraid to be involved and she campaigned for a bypass for our village to reduce pollution near the local primary school and even organised summer carnivals every year with colourful floats parading through the streets.
Ganed mam yn Dowlais, Merthyr Tudful yn 1945, roedd yn ‘rhoi er mwyn eraill’ ac rwy'n ymdrechu i ddilyn ei hesiampl ddisglair bob dydd. Roedd ei thad yn siaradwr Cymraeg cynhenid ond cafodd cenhedlaeth fy mam ei chosbi yn greulon yn yr ysgol os oeddent yn siarad Cymraeg ac felly, dros amser, daeth yn rhan o'r genhedlaeth erledigaeth a ‘anghofiodd’ eu hiaith eu hunain. Mae ein llyfrau hudolus wedi'u cyflwyno’n frwdfrydig er cof amdani ac i bob un o'r mamau gwych ledled Cymru.	Born in Dowlais, Merthyr Tydfil in 1945, mam was a person who ‘gave to others’ and I strive to follow her shining example every day. Her father was a native Welsh speaker but my mam’s generation was cruelly punished in school if they spoke Welsh and so, over time, she became part of the persecuted generation who ‘forgot’ their own language. Our enchanting books are lovingly dedicated to her memory and to all of the wonderful mams throughout Wales.
Byddai fy mam hefyd wedi bod yn falch bod y llyfrau hyn wedi cael eu creu gan dîm o fenywod. Yn wir, mae pob un ohonom ar y tîm hefyd yn famau ein hunain hefyd. Dyma'r gofrestr anrhydedd:	My mam would have also been proud that these books were created by an all-woman team. In fact, all of us on the team are also mothers in our own right too. Here is the roll of honour:
• Awdur - Elin Meek • Golygydd - Catrin Wyn Lewis • Darlunydd - Valériane Leblond • Dylunydd - Tanwen Haf • Golygyddion copi - Anwen Pierce, Sioned Lleinau ac Eleri Huws	• Author – Elin Meek • Editor – Catrin Wyn Lewis • Illustrator – Valériane Leblond • Designer – Tanwen Haf • Copy editors – Anwen Pierce, Sioned Lleinau and Eleri Huws
Hoffwn estyn “diolch” enfawr i dîm fy mreuddwydion o famau gwych! Chi yw'r gorau yn y diwydiant ac mae wedi bod yn fraint gweithio gyda chi ar y llyfrau hyn. Diolch o galon!	I wish to extend a huge “thanks” to my dream team of super mams! You are the best in the industry and it has been a privilege to work with you on these books. Diolch o galon!
Rwy'n credu, yn y gorffennol, ein bod wedi bod yn betrusgar i weiddi'n uchel a dathlu popeth sy'n wych am Gymru. Rydym hefyd yn swil o ran cydnabod a dathlu modelau rôl gadarnhaol ac, yn benodol, menywod Cymreig ysbrydoledig. Felly, roeddwn i eisiau sicrhau bod nifer o'r menywod anhygoel hyn (rhai'n fyw a rhai o'r gorffennol) wedi'u cynnwys yn y llyfrau, fel:	I believe, in the past, we have been hesitant to shout out loud and celebrate all that is fantastic about Wales. We are also a bit shy in recognising and celebrating positive role models and, in particular, inspirational Welsh women. So, I wanted to ensure that a number of these extraordinary women (some living and some from the past) were featured in the books, such as:
• Laura Ashley - dylunydd ffasiwn a menyw fusnes • Yr Arglwyddes Charlotte Guest - fe gyfieithodd hanesion y Mabinogi o'r Gymraeg i'r Saesneg • Jade Jones - person chwaraeon sy'n gwneud taekwon, enillodd aur yn y Gemau Olympaidd, ddwywaith! • Mererid Hopwood - y fenyw gyntaf i ennill y gadair yn yr Eisteddfod Genedlaethol • Tywysoges Gwenllian - arweiniodd fyddin ei gŵr (Gruffudd ap Rhys) yn erbyn y Normaniaid • Kathleen Thomas - y person cyntaf i nofio ar draws Môr Hafren o Benarth i Wester-super-Mare yn 1927 • Elizabeth Andrews - ymgyrchydd cymdeithasol, llwyddodd i gyflwyno baddonau pwll glo i lowyr ac agorodd yr ysgol feithrin gyntaf yn y Rhondda.	• Laura Ashley - fashion designer and business woman • Lady Charlotte Guest - she translated the tales of the Mabinogi from Welsh into English • Jade Jones - taekwon-do sport person, won gold in the Olympic Games, twice! • Mererid Hopwood - first woman to win the chair at the National Eisteddfod • Princess Gwenllian - led her husband’s (Gruffudd ap Rhys) army against the Normans • Kathleen Thomas - first person to swim across the Bristol Channel from Penarth to Wester-super-Mare in 1927 • Elizabeth Andrews - social campaigner, she managed to introduce pit-head baths for miners and opened the first nursery school in the Rhondda
Gadewch i ni lawenhau ym mhrydferthwch Cymru a gadewch i ni gydnabod a bod yn ddiolchgar i bob un o fenywod rhyfeddol Cymru sydd wedi helpu i lywio ein cenedl wych. Rydym yn sefyll ar eu hysgwyddau, rydym yn eu cydnabod a byddwn yn eu caru a'u coleddu am byth. Bydd hanes yn sicrhau na fydd y merched cryf, dewr a deallus hyn yn cael eu hanghofio.	Let us rejoice in the beauty of Wales and let us recognise and be thankful to all of the remarkable Welsh women who have helped to shape our great nation. We stand on their shoulders, we acknowledge them and we will love and cherish them, forever. History will ensure that these strong, brave and intelligent women will never be forgotten.
Nos da, Mam, cariad xxx

Cymru ar y Map / Wales on the Map / Rily Publications

Elin Meek: Cyfieithu llyfrau Roald Dahl i’r Gymraeg / Translating Roald Dahl’s books into Welsh

Karla Brading: Defnyddio Aberfan a thafarn fwyaf ysbrydoledig Cymru i ysbrydoli ysgrifen oedolion ifanc / Using Aberfan and Wales’ most haunted pub to inspire young adult writing

Neil Rowlands — Mon, 29 Apr 2019 14:09:47 +0000

Awdur iaith Saesneg o Ferthyr Tudful yw Karla Brading sydd yn arbenigo mewn dod â phynciau anodd i ddarllenwyr oedolion ifainc. Yn yr erthygl hon mae’n rhoi cyflwyniad byr am ei hun, ei llyfrau, a phaham mae’n ysgrifennu...

Karla Brading is an English-language author from Merthyr Tydfil who specialises in bringing difficult subjects to young adult readers. In this article she gives a brief introduction to herself, her books, and why she writes...

Roeddwn i’n teimlo awydd ysgrifennu o chwech oed ymlaen. Roedd y teimlad yn gyson ac yn wyllt ynddof, ac roeddwn i’n gwylltio fy mam yn aml wrth ofyn am deitlau er mwyn i mi redeg i ffwrdd a throi ei phenawdau yn straeon. Yn saith oed, symudais i o Loegr i dde Cymru, ble cefais fy ysbrydoli yn syth gan y wlad. Roedd y coed yn glystyrau o frocolis ar fryniau tal. Roedd yr afon yn drysorfa o bilcod a cherrig a belydrodd. Ac roedd yr ysgolion yn llefydd llawn cefnogaeth a’m galluogodd i ddarllen fy storïau o flaen y dosbarth.	I felt the urge to write from the age of 6. It was consistent and wild in me, and I annoyed my mother regularly for titles, so that I could run away and turn her headings into stories. From the age of 7, I moved from England to the South of Wales, where the land inspired me instantly. The trees were broccoli clusters on tall hills. The river was a treasure trove of minnows and stones that shimmered. And the schools were a place of encouragement: allowing me to read my stories at the front of the class.
Dyw e ddim yn syndod byddai fy nghartref yn Aberfan, a chof y trychineb a ddigwyddodd i’r gymuned flynyddoedd ynghynt, yn ysbrydoli prosiect. Mae yna dristwch yn y pentref, sy’n gorchuddio chwant am wneud yn fawr o’r bywyd a roddwyd i’r rheiny a oroesodd y digwyddiad ofnadwy hwnnw. Cymaint o golled mewn cymuned sydd ddim wedi bod yr un peth ers hynny.	It’s no surprise that my home in Aberfan, with its memories of the disaster that befell the community years earlier, would inspire a project. There is a sadness in the village, blanketing a desire to make the most of the life afforded to those that survived such an awful event. So much loss in a community that has never been the same since.
Roeddwn i’n teimlo bod yn rhaid i mi nodi’r tristwch hwn – a’r chwant am ddyfodol gwell, tra’n cofio’r gorffennol – yn fy ngwaith; yn ysgrifennu nofel am y pentref, The Valley of Whispers. Dyma gyflwyniad i’r trychineb a ddigwyddodd yno, i ddarllenwyr ifainc ei gymryd mewn a’i werthfawrogi, tra maen nhw’n dod i ffwrdd â neges sy’n cynhesu’r galon: gwnewch y gorau o bob munud. Byddwch fyw a gwnewch bob dydd yn arbennig.	I felt compelled to note this sadness – and this want for a better future, whilst remembering the past – in my work; writing a novel about the village, called The Valley of Whispers. It’s a subtle introduction to the tragedy that took place there, for young minds to digest and appreciate, whilst coming away with a heart-warming message: make the most of every minute. Live and make every day special.
Ar ôl toriad, pryd genais i fy merch Willow, dechreuais i fynd i’r afael â nofel newydd a gafodd ei hysbrydoli gan ysbrydion y dafarn enwog: The Skirrid Inn yn Llanfihangel Crucornau. Dywedir bod Tafarn yr Ysgyryd yn gartref i sawl ysbryd ar ôl i 187 o ladron farw yno, yn ogystal â hen farnwr crac a morwyn ifanc o’r enw Fanny. Mae yna gymaint o hanes yn yr adeilad, ac mae natur y lle mor gynhyrfus, roedd yn lleoliad perffaith i nofel arswyd. Wedi’i hanelu at oedolion ifainc, mae The Inn of Waking Shadows yn siwrne i mewn i fyd bwganod digwsg ac anturiaethau bachgen sy’n gallu cyfathrebu â nhw, yn helpu’r forwyn ddieuog i symud ymlaen.	After a break, in which I gave birth to my daughter Willow, I began tackling a new novel that was inspired by Wales’ most haunted pub: The Skirrid Inn. The Skirrid is said to house an array of spirits after the death of 187 thieves there, as well as an old angry Judge and a young maid called Fanny. The building is so rich with history and its nature so unsettling, it was the perfect basis for a horror novel. Aimed at young adults, The Inn of Waking Shadows is a journey into the world of sleepless ghosts and the adventures of a young boy who can communicate with them, helping the innocent maid to move on.
Rwyf mor falch o allu mynd â’r nofelau hyn, sydd wedi’u cyhoeddi gan Gomer, i ddigwyddiadau mewn ysgolion a sesiynau llofnodi. Dechreuodd hon fel taith dros Gymru, ond mae wedi troi yn brofiad rhyngwladol gan fy mod i’n cael dod â straeon fy ngwlad i ynysoedd Malta a Gozo.	I’m overjoyed to be able to take these novels, published by Gomer, to school events and book signings. What was once a journey across Wales has now excitedly become an international experience, as I get to bring the stories of my land to the beautiful islands of Malta and Gozo.
Mae awdur yn treulio dyddiau a nosau hir wrth ei ddesg yn rhoi bywyd i’w storïau. Ond trwy ymweld â’i ddarllenwyr mae’r awdur yn dod i fyw! Mae’n deimlad anhygoel i wybod bod pobl wedi darllen fy ngwaith, bod gan bobl ddiddordeb yn beth sydd gyda fi i’w ddweud, ac yn gweld plant llawn cyffro am fy llyfrau. Mae’n gwneud yr holl waith caled yn werth pob gair ar y dudalen.	An author spends long days and nights at her desk, bringing life to stories. But it is visiting her readers that brings life to the author! Knowing people have read my work, knowing people are interested in what I have to say, and seeing children excited about my books is the most amazing feeling. It makes the hard work worth every word on the page.

Knowing people have read my work, knowing people are interested in what I have to say, and seeing children excited about my books is the most amazing feeling!

Warning: Parameter 2 to qtranxf_postsFilter() expected to be a reference, value given in /home/parallel/public_html/wp-includes/class-wp-hook.php on line 324

Dewi Wyn Williams: Ysgrifennu’r nofel Madi am ferch ifanc sy’n byw gydag anorecsia a bwlimia / Writing the novel Madi about a young girl who lives with anorexia and bulimia

Neil Rowlands — Tue, 02 Apr 2019 06:05:06 +0000

Madi yw nofel gyntaf y dramodydd Dewi Wyn Williams, am ferch sy’n dioddef o anorecsia: ‘Roeddwn i’n wyth oed. Ac ar ddeiet.’ Perffeithrwydd, hunaniaeth, rheolaeth- sut gall Madi ddod o hyd i’r rhain mewn byd amherffaith, cystadleuol ac afreolus, a dim ond unigrwydd iddi’n gwmni? Yma mae Dewi yn cyfrannu mwy am pam mae e wedi sgwennu am y pwnc hwn...

Madi is the first novel by the playwright Dewi Wyn Williams, about a girl who is suffering from anorexia: ‘I was eight years old. And on a diet.' Perfection, identity, control- how can Madi find these in an imperfect, competitive and unruly world, and only loneliness for her company? Here Dewi contributes more about why he has written about this subject...

Pam wnes i ysgrifennu’r nofel Madi? Ugain mlynedd yn ól sgrifennais sgript ffilm o’r enw Lois am ferch yn dioddef o anorecsia. Ni ddefnyddiais llawer o’r gwaith ymchwil manwl ac felly penderfynais bod gen i ddigon o ddeunydd i adrodd stori newydd wrth ddefnyddio gweddill y nodiadau. Mae cyfrwng y nofel yn rhoi mwy o amser i awdur ddweud y stori a dod i adnabod y cymeriadau - dyna’r fantais fawr. Ond er bo’r ffilm a’r nofel yn pori’n yr un pwnc, nid oes cysylltiad rhwng y stori na’r cymeriadu yn Lois a Madi.

Mae cefndir trist i’r ffilm a’r nofel. Bu farw fy nghariad cyntaf - Lis- yn 1981 o ganlyniad anorecsia/bwlimia. Roedd hi’n 22 mlwydd oed. Ond rwy’n pwysleisio nad oes unrhyw gysylltiad o gwbl rhwng Lis a’i theulu a’r nofel. Teulu dychmygol sydd yn y nofel (a’r ffilm) ond cafodd y syniad ei sbarduno gan ddigwyddiad go iawn.

Mae’r cyflwr anorecsia/bwlimia ar gynnydd trwy’r byd gyda’n cymdeithas fodern yn edrych fwyfwy i’r drych gan chwilio am berffeithrwydd mewn byd amherffaith. Mae pobl ifanc- yn enwedig merched yn eu harddegau- yn cael eu dylanwadu’n ddrwg gan wefanau cymdeithasol, cylchgronau, teledu/ffilm , ac yn y blaen sydd yn eu gwneud iddynt deimlo’n ‘hyll’, yn ddiwerth ac yn eilradd.

Maen nhw’n credu eu bod y colli rheolaeth ar eu bywydau ac yn mynd ati i geisio adennill rheolaeth trwy reoli eu cyrff. Nid am fwyd mae anorecsia, ond yn hytrach am reolaeth ac hunaniaeth. Roeddwn yn dymuno codi ymwybyddiaeth am y cyflwr erchyll a dinistriol hwn; mae’n debyg mai hwn yw’r llyfr cyntaf yn y Gymraeg i ddelio á’r pwnc yn fanwl, onest a chignoeth.

Rwyf yn aml yn sgrifennu o brofiad personol neu o brofiad rhywun yr wyf yn ei adnabod neu’n gyfarwydd ag ef, neu hi. Gan mai bywyd go iawn yw sail y dramáu a’r nofel, mae’r profiadau a bortreadir ynddynt yn teimlo’n real, er mai ffuglen a chelwydd noeth yw’r cwbl!

Dysgais llawer wrth greu’r nofel, un peth yn arbennig- mae ysgrifennu drama hir yn farathon, ond mae ysgrifennu nofel yn driathlon!

Roeddwn yn dymuno codi ymwybyddiaeth am y cyflwr erchyll a dinistriol hwn; mae’n debyg mai hwn yw’r llyfr cyntaf yn y Gymraeg i ddelio á’r pwnc yn fanwl, onest a chignoeth.

Fersiwn dwyieithog / Bilingual version

Pam wnes i ysgrifennu’r nofel Madi? Ugain mlynedd yn ól sgrifennais sgript ffilm o’r enw Lois am ferch yn dioddef o anorecsia. Ni ddefnyddiais llawer o’r gwaith ymchwil manwl ac felly penderfynais bod gen i ddigon o ddeunydd i adrodd stori newydd wrth ddefnyddio gweddill y nodiadau. Mae cyfrwng y nofel yn rhoi mwy o amser i awdur ddweud y stori a dod i adnabod y cymeriadau - dyna’r fantais fawr. Ond er bo’r ffilm a’r nofel yn pori’n yr un pwnc, nid oes cysylltiad rhwng y stori na’r cymeriadu yn Lois a Madi.	Why did I write the novel Madi? Twenty years ago I wrote a script for a film called Lois about a girl suffering from anorexia. I did not use much of the detailed research work and so I decided that I had enough material to tell a new story using the rest of the notes. The medium of the novel gives the author more time to tell the story and get to know the characters – that is a great advantage. But although the film and novel feed off the same subject, there is no connection between the story or characters in Lois and Madi.
Mae cefndir trist i’r ffilm a’r nofel. Bu farw fy nghariad cyntaf - Lis- yn 1981 o ganlyniad anorecsia/bwlimia. Roedd hi’n 22 mlwydd oed. Ond rwy’n pwysleisio nad oes unrhyw gysylltiad o gwbl rhwng Lis a’i theulu a’r nofel. Teulu dychmygol sydd yn y nofel (a’r ffilm) ond cafodd y syniad ei sbarduno gan ddigwyddiad go iawn.	There is a sad background to the film and the novel. My first love – Lis – died in 1981 as a consequence of anorexia/bulimia. She was 22 years old. But I must emphasise that there is no connection at all between Lis and her family and the novel. The family in the novel is imaginary, but was inspired by real events.
Mae’r cyflwr anorecsia/bwlimia ar gynnydd trwy’r byd gyda’n cymdeithas fodern yn edrych fwyfwy i’r drych gan chwilio am berffeithrwydd mewn byd amherffaith. Mae pobl ifanc- yn enwedig merched yn eu harddegau- yn cael eu dylanwadu’n ddrwg gan wefanau cymdeithasol, cylchgronau, teledu/ffilm , ac yn y blaen sydd yn eu gwneud iddynt deimlo’n ‘hyll’, yn ddiwerth ac yn eilradd. Maen nhw’n credu eu bod y colli rheolaeth ar eu bywydau ac yn mynd ati i geisio adennill rheolaeth trwy reoli eu cyrff.	The condition anorexia/bulimia is on the increase throughout the world as modern society looks more and more into the mirror seeking perfection in an imperfect world. Young people (especially girls in their teens) come under the malign influence of social websites, magazines, film and television etc, which make them feel ‘ugly’, worthless and second-rate. They believe that they are losing control of their lives and set about trying to win back control by regulating their bodies.
Nid am fwyd mae anorecsia, ond yn hytrach am reolaeth ac hunaniaeth. Roeddwn yn dymuno codi ymwybyddiaeth am y cyflwr erchyll a dinistriol hwn; mae’n debyg mai hwn yw’r llyfr cyntaf yn y Gymraeg i ddelio á’r pwnc yn fanwl, onest a chignoeth.	Anorexia is not about food, but rather about control and identity. I wanted to raise awareness of this terrible and destructive condition; this is probably the first book in Welsh to deal with the subject in a detailed, honest and explicit way.
Rwyf yn aml yn sgrifennu o brofiad personol neu o brofiad rhywun yr wyf yn ei adnabod neu’n gyfarwydd ag ef, neu hi. Gan mai bywyd go iawn yw sail y dramáu a’r nofel, mae’r profiadau a bortreadir ynddynt yn teimlo’n real, er mai ffuglen a chelwydd noeth yw’r cwbl!	I often write from personal experience or from the experience of someone I know or am acquainted with. Since real life is the basis for the dramas and the novel, the experiences which are portrayed in them feel real, although the whole thing is fiction and a barefaced lie!
Dysgais llawer wrth greu’r nofel, un peth yn arbennig- mae ysgrifennu drama hir yn farathon, ond mae ysgrifennu nofel yn driathlon!	I learned a lot in creating the novel, especially one thing- writing a drama is a marathon, but writing a novel is a triathlon!

Englyn 'Madi' gan Huw Dylan Jones

O ddydd i ddydd fe ddaw un – yn y drych
A’i gwedd drist yn wawdlun,
Llun sy’n warth, llun sy’n wrthun,
Ond y hi yw fi fy hun.

atebol-siop.com/madi.html / Atebol

Lansiad y llyfr yng Nghaernarfon, mis Mehefin 2019 / Book launch in Caernarfon, June 2019

Lleucu Roberts a’r drioleg wedi’i seilio yn y dyfodol / and the futuristic trilogy: Yma- Yr Ynys, Hadau & Afallon

Neil Rowlands — Thu, 28 Mar 2019 14:26:17 +0000

Sut ydy rhywun mynd ati greu cyfres o dri llyfr wedi’i seilio yn y dyfodol? Yma mae Lleucu Roberts, sydd wedi ennill gwobr Tir na n-Og dwywaith ac enillodd Wobr Goffa Daniel Owen a'r Fedal Ryddiaith yn Eisteddfod Genedlaethol Sir Gâr 2014, yn esbonio mwy...

How does someone go about creating a series of three books set in the future? Here Lleucu Roberts, who has won the Tir na n-Og award twice and she has won the Daniel Owen Memorial Prize and the Prose Medal at the 2014 National Eisteddfod in Carmarthenshire, explains more...

Afallon yw’r olaf yn nhrioleg Yma, sef tair nofel ar gyfer rhai 14 oed a hŷn. Yr Ynys a Hadau yw enwau’r ddwy nofel arall. Er mai i bobl ifanc roeddwn i’n ysgrifennu, doeddwn i ddim am gyfyngu fy hun i’r grŵp oedran hwnnw, a dwi’n falch o glywed bod oedolion hefyd yn darllen y gyfres.

Fel arfer, mae pobl ifanc yn chwilio am nofelau gyda llawer o bethau’n digwydd ynddyn nhw a llwybrau storïol cymhleth gyda llawer o bethau i gnoi cil arnyn nhw, a dwi’n gobeithio bod cyfres Yma yn gallu cynnig hynny iddyn nhw, ac i bawb sy’n ei darllen.

Y brîff oedd tair nofel wedi’i seilio yn y dyfodol neu ffantasi. Rhaid i mi gyfaddef, doedd dim llawer o syniad gen i ble i gychwyn meddwl am stori. Roedd y syniad o sgwennu cyfres yn codi ofn arna i braidd. Sut oedd cynnal diddordeb darllenwyr ifanc dros dair nofel? Sut oedd cynnal fy niddordeb i dros dair nofel?

A’i seilio yn y dyfodol neu ffantasi? Cyfaddefiad pellach: dwi ddim yn un am ddarllen ffantasi. Wnes i erioed gladdu fy hun mewn anturiaethau Potteraidd, na llyncu llyfrau Philip Pullman fesul llathen. Fel arfer, rwy’n cadw’n glir o’r arallfydol (gan wybod ar yr un pryd cymaint o golled yw hynny i mi fel darllenydd). Felly, os nad oeddwn i’n llwyddo i ddarllen nofelau ffantasi, pa obaith yn y byd oedd gen i o ysgrifennu nofelau o’r fath?

Ar y llaw arall, roedd yna apêl pendant i osod stori yn y dyfodol. Mae’n hollol wahanol i’r arallfydol am mai dechrau wrth eich traed, yn heddiw, rydych chi mewn gwirionedd, ac estyn carped cyfan o ‘beth os?’ allan o’ch blaen dros y degawdau i’r dyfodol. Gallwch greu eich byd eich hun o fewn cyfyngiadau rhesymegol y byd hwn, a dilyn eich trwyn fel petai, i weld lle mae’n eich arwain.

Dwi’n edmygu gwaith dyfodolaidd neu ôl-apocalyptig fel Y Dŵr gan Lloyd Jones, Titrwm gan Angharad Tomos, Llyfr Glas Nebo gan Manon Steffan Ross ac Ebargofiant gan Jerry Hunter, a gwaith Margaret Atwood, George Orwell a Cormac McCarthy, ac yn sicr, mae’r rhain wedi dylanwadu ar y ffordd dwi’n ysgrifennu. Ddeng mlynedd yn ôl, ysgrifennais nofel ddyfodolaidd o’r enw Annwyl Smotyn Bach a oedd yn olrhain hanes mam feichiog oedd yn byw dan drefn ormesol a geisiai gael gwared ar bopeth lleiafrifol, gan gynnwys llyfrau Cymraeg a defnydd o’r Gymraeg.

Hanes Gwawr a Cai sydd yn y gyfres Yma. Maen nhw’n byw 120 o flynyddoedd yn y dyfodol, yn 2140, ar ynys yng nghylch yr arctig. Maen nhw hefyd yn siarad Cymraeg, fel mae llawer o drigolion yr Ynys, am fod Rhian, neu Mam Un, bum cenhedlaeth ynghynt, wedi ymrwymo i gadw’r iaith yn fyw ar dafodau ei disgynyddion ar ôl y Diwedd Mawr, pan gafodd y rhan fwyaf o boblogaeth y byd eu difa mewn rhyfel niwclear.

Adrodd hanes taith Gwawr a Cai yn ôl i Gymru mae Yr Ynys, yn ôl i Aberystwyth o lle roedd Mam Un wedi dod dros ganrif ynghynt. Maen nhw’n meddwl eu bod nhw’n dychwelyd i wlad heb unrhyw bobl yn byw ynddi, ond maen nhw’n cael sioc wrth weld olion pobl, a’r rheini’n olion diweddar.

Yn Hadau arhoswn gyda Gwawr a Cai a’r teithwyr eraill o’r Ynys, wrth iddyn nhw ddod i gysylltiad â llwyth y Ni, sy’n addoli llygod mawr, a’u harweinydd Bwmbwm, ac Anil annwyl, sy’n dod yn gyfaill agos iawn i Cai a Gwawr.

Erbyn Afallon, daw trigolion Aberystwyth wyneb yn wyneb â heriau eraill, a thaith arall i le gwahanol iawn y tro hwn.

Drwy anturiaethau Gwawr a Cai, dwi’n gobeithio fy mod wedi cyffwrdd â llawer o themâu sydd yr un mor berthnasol i bobl heddiw ag y maen nhw i’r cymeriadau hyn sy’n byw yn y dyfodol – pethau fel crefydd, bod yn ‘wahanol’ a’r ‘Arall’, a gormes grym ar hawliau a bywydau pobl debyg iawn i ni.

Ond yn fwy na dim, dwi’n gobeithio ei bod hi’n drioleg y gall pobl o bob oed ei mwynhau ac ymgolli ynddi.

I osod stori yn y dyfodol yn hollol wahanol i’r arallfydol am mai dechrau wrth eich traed, yn heddiw, rydych chi mewn gwirionedd, ac estyn carped cyfan o ‘beth os?’ allan o’ch blaen dros y degawdau i’r dyfodol.

Fersiwn dwyieithog / Bilingual version

Afallon yw’r olaf yn nhrioleg Yma, sef tair nofel ar gyfer rhai 14 oed a hŷn. Yr Ynys a Hadau yw enwau’r ddwy nofel arall. Er mai i bobl ifanc roeddwn i’n ysgrifennu, doeddwn i ddim am gyfyngu fy hun i’r grŵp oedran hwnnw, a dwi’n falch o glywed bod oedolion hefyd yn darllen y gyfres.	Afallon (Avalon) is the last in the YMA trilogy, three novels for 14+ year olds. The other two novels are Yr Ynys (The Island) and Hadau (Seeds). Although I was writing for young people, I didn't want to restrict myself to that age group, and I am pleased to hear that adults are also reading the series.
Fel arfer, mae pobl ifanc yn chwilio am nofelau gyda llawer o bethau’n digwydd ynddyn nhw a llwybrau storïol cymhleth gyda llawer o bethau i gnoi cil arnyn nhw, a dwi’n gobeithio bod cyfres Yma yn gallu cynnig hynny iddyn nhw, ac i bawb sy’n ei darllen.	Usually, young people look for novels with plenty of things going on and complex storytelling with lots of things to think about, and I hope that the Yma series can offer them this, along with everyone else who reads them.
Y brîff oedd tair nofel wedi’i seilio yn y dyfodol neu ffantasi. Rhaid i mi gyfaddef, doedd dim llawer o syniad gen i ble i gychwyn meddwl am stori. Roedd y syniad o sgwennu cyfres yn codi ofn arna i braidd. Sut oedd cynnal diddordeb darllenwyr ifanc dros dair nofel? Sut oedd cynnal fy niddordeb i dros dair nofel?	The brief was three futuristic or fantasy novels. I must confess, I didn't have much of an idea where to start thinking about a story. The idea of writing a series was a bit scary. How would I manage to keep young readers interested over three novels? How would I manage to keep myself interested over three novels?
A’i seilio yn y dyfodol neu ffantasi? Cyfaddefiad pellach: dwi ddim yn un am ddarllen ffantasi. Wnes i erioed gladdu fy hun mewn anturiaethau Potteraidd, na llyncu llyfrau Philip Pullman fesul llathen. Fel arfer, rwy’n cadw’n glir o’r arallfydol (gan wybod ar yr un pryd cymaint o golled yw hynny i mi fel darllenydd). Felly, os nad oeddwn i’n llwyddo i ddarllen nofelau ffantasi, pa obaith yn y byd oedd gen i o ysgrifennu nofelau o’r fath?	And fantasy or futuristic? One further confession: I'm not one for reading fantasy. I have never buried myself in Potterish adventures, nor swallowed Philip Pullman's books by the yard. I usually keep clear of the supernatural (whilst knowing that I’m losing out as a reader). So, if I didn't read fantasy novels, what hope did I have of writing such novels?
Ar y llaw arall, roedd yna apêl pendant i osod stori yn y dyfodol. Mae’n hollol wahanol i’r arallfydol am mai dechrau wrth eich traed, yn heddiw, rydych chi mewn gwirionedd, ac estyn carped cyfan o ‘beth os?’ allan o’ch blaen dros y degawdau i’r dyfodol. Gallwch greu eich byd eich hun o fewn cyfyngiadau rhesymegol y byd hwn, a dilyn eich trwyn fel petai, i weld lle mae’n eich arwain.	On the other hand, there was a definite appeal in setting a story in the future. It is completely different from fantasy because you are actually starting at your feet, here, today, and you lay down before you a whole carpet of ‘what ifs’ to stretch out over the decades into the future. You can create your own world within the logical limits of this world, and follow your nose as it were, to see where it leads you.
Dwi’n edmygu gwaith dyfodolaidd neu ôl-apocalyptig fel Y Dŵr gan Lloyd Jones, Titrwm gan Angharad Tomos, Llyfr Glas Nebo gan Manon Steffan Ross ac Ebargofiant gan Jerry Hunter, a gwaith Margaret Atwood, George Orwell a Cormac McCarthy, ac yn sicr, mae’r rhain wedi dylanwadu ar y ffordd dwi’n ysgrifennu. Ddeng mlynedd yn ôl, ysgrifennais nofel ddyfodolaidd o’r enw Annwyl Smotyn Bach a oedd yn olrhain hanes mam feichiog oedd yn byw dan drefn ormesol a geisiai gael gwared ar bopeth lleiafrifol, gan gynnwys llyfrau Cymraeg a defnydd o’r Gymraeg.	I admire futuristic or post-apocalyptic work such as the Y Dŵr (The Water) by Lloyd Jones, Titrwm by Angharad Tomos, Llyfr Glas Nebo (Blue Book of Nebo) by Manon Steffan Ross and Ebargofiant by Jerry Hunter, and works by Margaret Atwood, George Orwell and Cormac McCarthy. These have certainly influenced the way I write. Ten years ago, I wrote a futuristic novel called Annwyl Smotyn Bach (Dear Little Spot) which traced the story of a pregnant mother who lived under an oppressive regime that sought to eliminate all minorities, including Welsh books and use of the Welsh language.
Hanes Gwawr a Cai sydd yn y gyfres Yma. Maen nhw’n byw 120 o flynyddoedd yn y dyfodol, yn 2140, ar ynys yng nghylch yr arctig. Maen nhw hefyd yn siarad Cymraeg, fel mae llawer o drigolion yr Ynys, am fod Rhian, neu Mam Un, bum cenhedlaeth ynghynt, wedi ymrwymo i gadw’r iaith yn fyw ar dafodau ei disgynyddion ar ôl y Diwedd Mawr, pan gafodd y rhan fwyaf o boblogaeth y byd eu difa mewn rhyfel niwclear.	The series Yma tells the story of Gwawr and Cai. They live 120 years in the future, in 2140, on an island in the arctic circle. They also speak Welsh, as do many of the residents of the Island because Rhian, or Mam Un (Mother One), five generations earlier, was committed to keeping the language alive on the tongues of her children and descendants after the Great End when when most of the world's population were killed in a nuclear war.
Adrodd hanes taith Gwawr a Cai yn ôl i Gymru mae Yr Ynys, yn ôl i Aberystwyth o lle roedd Mam Un wedi dod dros ganrif ynghynt. Maen nhw’n meddwl eu bod nhw’n dychwelyd i wlad heb unrhyw bobl yn byw ynddi, ond maen nhw’n cael sioc wrth weld olion pobl, a’r rheini’n olion diweddar.	Yr Ynys tells the story of Gwawr and Cai's journey back to Wales from where Mam Un had come over a century earlier. They think they are returning to a country with no people living in it, but they are shocked to see the remains of people, and recent remains at that.
Yn Hadau arhoswn gyda Gwawr a Cai a’r teithwyr eraill o’r Ynys, wrth iddyn nhw ddod i gysylltiad â llwyth y Ni, sy’n addoli llygod mawr, a’u harweinydd Bwmbwm, ac Anil annwyl, sy’n dod yn gyfaill agos iawn i Cai a Gwawr.	In Hadau, we stay with Gwawr and Cai and the other travellers from the Island, as they come face to face with the tribe of the Ni, who worship rats, and their leader, Bwmbwm, and the gentle Anil, who becomes a very close friend of Cai and Gwawr.
Erbyn Afallon, daw trigolion Aberystwyth wyneb yn wyneb â heriau eraill, a thaith arall i le gwahanol iawn y tro hwn.	By Afallon, the residents of Aberystwyth face other challenges, and another journey, to a very different place this time.
Drwy anturiaethau Gwawr a Cai, dwi’n gobeithio fy mod wedi cyffwrdd â llawer o themâu sydd yr un mor berthnasol i bobl heddiw ag y maen nhw i’r cymeriadau hyn sy’n byw yn y dyfodol – pethau fel crefydd, bod yn ‘wahanol’ a’r ‘Arall’, a gormes grym ar hawliau a bywydau pobl debyg iawn i ni.	Through the adventures of Gwawr and Cai, I hope that I have touched on many themes that are as relevant to people today as they are to these characters who live in the future - things like religion, being ‘different’, the 'Other ', and the repression of the rights and lives of people very similar to us.
Ond yn fwy na dim, dwi’n gobeithio ei bod hi’n drioleg y gall pobl o bob oed ei mwynhau ac ymgolli ynddi.	But above all, I hope that it is a trilogy that people of all ages can enjoy and lose themselves in its twists and turns.

ylolfa.com/awduron/475/lleucu-roberts / YLolfa

Joanna Davies: Y Boi o Blackpool a Busnes y  Bwci-Bo / The boy from Blackpool and the Bwci-Bo Business

Neil Rowlands — Mon, 11 Feb 2019 06:48:48 +0000

Mae Cymru'n llawn arloesedd ac ysbryd entrepreneuraidd, ac mae nifer gynyddol o bobl yn sefydlu eu microfusnesau eu hunain. Yma, mae Joanna Davies yn rhannu ei phrofiad o ddechrau menter teganau a chyhoeddi, Joey Bananas...

Wales is full of innovation and entrepreneurial spirit, and an increasing number of people are establishing their own microbusinesses. Here, Joanna Davies shares her experience of starting a toy and publishing venture, Joey Bananas...

Mae’n eitha heriol dechrau busnes bach newydd mewn economi sy’n nerfus oherwydd ein hamgylchiadau gwleidyddol anffodus ar hyn o bryd. Ta waeth, haf diwetha fe wnaethon ni lansio ein cwmni bach crefftau newydd, Joey Bananas ar Gymru gan obeithio y byddai cwsmeriaid yn dod yn llu.

A chwarae teg, mae’r ymateb wedi bod yn bositif iawn. Rydyn ni wedi gwerthu ein cynnyrch dwyieithog lliwgar, llawn bwystfilod bach mewn ffeiriau crefftau yn y Barri, y Fenni, Caerdydd, Sain Ffagan a Chasnewydd hyd yn hyn.

Fy ngŵr, Steve, dylunydd proffesiynol yn ei waith bob dydd, yw’r un sy’n creu’r cynnyrch achos dwi’n ei chael hi’n anodd gosod bocs cardboard flatpac gyda’i gilydd. Daw Steve o gyffuniau Blackpool yn wreiddiol ac mae’n ddi Gymraeg. Ond wedi treulio ugain mlynedd yng Nghymru ac yn fy nghwmni i, mae e’n deall peth geirfa sylfaenol ac yn fwy tanbaid na fi o ran cynhyrchu nwyddau dwyieithog.

Mae e wrth ei fodd yn dylunio, a phrintio drwy waith llaw ond mae e’n eitha swil a dyw e ddim yn werthwr hyderus. Felly dyna lle dwi’n dod mewn yn gwisgo fy het gwerthu ‘Del Boy’ yn y marchnadoedd crefft yn ceisio perswadio’r cwsmeriaid bach a mawr i agor eu waledi.

Ein creadigaeth pennaf yw’r ‘Bwci-Bo!’ Er taw ‘ysbryd’ yw’r Bwci-Bo neu ‘hobgoblin’ (beth bynnag yw hwnnw) yn ôl y Geiriadur, rydyn ni wedi ei ddehongli fel bwystfil bach blewog a lliwgar (rhag dychryn y plant!).

Mae gwahanol fersiynau o’r Bwci’n ymddangos mewn tegannau meddal mae Steve yn creu a gwnïo ei hun (dysgodd fel i wnio’n ddiweddar i gael gwneud y tegannau), ar lyfrau nodiadau, ar brintiau, ar fagiau ac yn fwyaf diweddar yn brif gymeriad ein llyfr stori newydd, Y Bwci-Bo!.

Dwi wedi cyhoeddi saith llyfr yn y gorffennol gyda Gwasg Gomer (‘shameless plug’ fan hyn) -fel y nofelau Ffreshars a Mr Perffaith. Ond mae’n anoddach cael cytundeb cyhoeddi dyddiau ma ac wrth gwrs mae’r cyhoeddwr yn mynd â 90% o’r elw. Felly pan cawson ni’r syniad o greu llyfr stori bach am y Bwci-Bo fe benderfynon ni gyhoeddi fe ein hunain drwy ddefnyddio argraffdy allanol. Dyna ffordd i ni gael ei gyhoeddi’n gyflym (gall y broses gymryd misoedd gyda chyhoeddwr os ydyn nhw eisiau ei gyhoeddi yn y lle cyntaf), rheoli’r gwaith creadigol ein hunain ac yn bwysig iawn, cadw’r holl elw.

Fe wnaethon ni ymchwil i weld pa fath o lyfrau oedd yn boblogaidd yn y farchnad heddiw gan dalu sylw i hyd y llyfrau a pha mor anodd oedd yr eirfa i’r oed darged (2-6 oed). Ac hefyd fe wnaethon ni dreialu’r stori drwy eu hadrodd i’n nau bach sy’n dair oed.

Fe wnaethon ni sylwi bod llawer o lyfrau Cymraeg i blant yn gyfeithiadau o lyfra enwog Saesneg. A doedden ni ddim eisiau hynny. Mae’r Bwci-Bo yn greadigaeth Gymraeg yn gyntaf ac roedd hi’n her i fi gael y geiriau i odli yn Gymraeg ac yna’n Saesneg ac i gyd-fynd gyda’r un lluniau. Wnes i eitha mwynhau’r sialens a dwi’n meddwl ein bod ni wedi llwyddo i greu llyfr bach llwyddiannus yn y ddwy iaith.

Fe wnaeth y llyfr (sy’n £5) ac yn 30 tudalen werthu fel slecs yn ein marchnadoedd crefft Nadolig. Yn ddiddorol iawn roedd y llyfrau Cymraeg yn gwerthu’n well na’r Saesneg gyda nifer o rieni di-Gymraeg yn eu prynu i’w plant. Mae’n anoddach i werthu’r llyfr o’n siop ar-lein fodd bynnag gan fod yna gymaint o gystadleuaeth. Falle bod rhaid i bobl ei gael e yn eu dwylo cyn prynu. Mae hyn yn wir am grefftau yn gyffredinol dwi’n meddwl. Mae’n gystadleuol ofnadwy gyda’r byd a’i frawd yn gwerthu cynnyrch ar wefannau fel etsy. Ac rydyn ni dal yn newydd. Fodd bynnag, mae llwyddiant y llyfr yn y marchnadoedd wedi’n sbarduno i greu llyfr arall yn y dyfodol ac yn dangos nad oes angen cyhoeddwr os oes gennych sgiliau dylunio a marchnata eich hunan.

Eleni mae teulu’r Bwci-Bo yn ehangu. Ma Steve wrthi’n creu tegannau pren a chynnyrch newydd arall. Rydyn ni’n gobeithio cymryd rhan mewn mwy o ffeiriau crefftau yn yr haf, felly os wnewch chi weld ein stondin, galwch heibio i’n gweld a chael gafael yn eich Bwci-Bo.

Yn ddiddorol iawn roedd y llyfrau Cymraeg yn gwerthu’n well na’r Saesneg gyda nifer o rieni di-Gymraeg yn eu prynu i’w plant.

Fersiwn dwyieithog / Bilingual version

Mae’n eitha heriol dechrau busnes bach newydd mewn economi sy’n nerfus oherwydd ein hamgylchiadau gwleidyddol anffodus ar hyn o bryd. Ta waeth, haf diwetha fe wnaethon ni lansio ein cwmni bach crefftau newydd, Joey Bananas ar Gymru gan obeithio y byddai cwsmeriaid yn dod yn llu.	Starting up a small new business in an economy which is unsettled at present due to our unfortunate political circumstances is rather challenging. However, last summer we launched our small new craft company, Joey Bananas, in Wales in the hope that customers would come in droves.
A chwarae teg, mae’r ymateb wedi bod yn bositif iawn. Rydyn ni wedi gwerthu ein cynnyrch dwyieithog lliwgar, llawn bwystfilod bach mewn ffeiriau crefftau yn y Barri, y Fenni, Caerdydd, Sain Ffagan a Chasnewydd hyd yn hyn.	And fair play to them, the response has been very positive. So far we have sold our colourful bilingual products, full of small animals, at craft fairs in Barry, Abergavenny, Cardiff, St Fagans and Newport.
Fy ngŵr, Steve, dylunydd proffesiynol yn ei waith bob dydd, yw’r un sy’n creu’r cynnyrch achos dwi’n ei chael hi’n anodd gosod bocs cardboard flatpac gyda’i gilydd. Daw Steve o gyffuniau Blackpool yn wreiddiol ac mae’n ddi Gymraeg. Ond wedi treulio ugain mlynedd yng Nghymru ac yn fy nghwmni i, mae e’n deall peth geirfa sylfaenol ac yn fwy tanbaid na fi o ran cynhyrchu nwyddau dwyieithog.	My husband Steve, a professional designer in his day job, is the one who creates the product, because I find it difficult even to put a flatpack cardboard box together. Steve came from the Blackpool area originally and had no Welsh. But after spending twenty years in Wales and in my company, he understands a bit of basic vocabulary and is keener than me when it comes to producing bilingual goods.
Mae e wrth ei fodd yn dylunio, a phrintio drwy waith llaw ond mae e’n eitha swil a dyw e ddim yn werthwr hyderus. Felly dyna lle dwi’n dod mewn yn gwisgo fy het gwerthu ‘Del Boy’ yn y marchnadoedd crefft yn ceisio perswadio’r cwsmeriaid bach a mawr i agor eu waledi.	He is in his element designing and printing by hand but he is rather shy and not a confident salesman. So that's where I come in, wearing my 'Del Boy' seller's hat to the craft markets and trying to persuade the customers big and little to open their wallets.
Ein creadigaeth pennaf yw’r ‘Bwci-Bo!’ Er taw ‘ysbryd’ yw’r Bwci-Bo neu ‘hobgoblin’ (beth bynnag yw hwnnw) yn ôl y Geiriadur, rydyn ni wedi ei ddehongli fel bwystfil bach blewog a lliwgar (rhag dychryn y plant!).	Our principal creation is 'Bwci-Bo'. Although according to the dictionary the Bwci-Bo is a ghost or hobgoblin (whatever that is), we have developed it as a small colourful furry monster (so as not to frighten the children!). [Note: one might translate Bwci-Bo as the English 'bugbear', though English does also have the rare word 'bugaboo', which derives directly from the Welsh].
Mae gwahanol fersiynau o’r Bwci’n ymddangos mewn tegannau meddal mae Steve yn creu a gwnïo ei hun (dysgodd fel i wnio’n ddiweddar i gael gwneud y tegannau), ar lyfrau nodiadau, ar brintiau, ar fagiau ac yn fwyaf diweddar yn brif gymeriad ein llyfr stori newydd, Y Bwci-Bo!.	There are various versions of the Bwci appearing in the form of soft toys which Steve creates and sews himself (he learnt to sew lately so as to be able to make the toys), also on notebooks, prints, bags and more recently as the main character in our new storybook, Y Bwci-Bo!.
Dwi wedi cyhoeddi saith llyfr yn y gorffennol gyda Gwasg Gomer (‘shameless plug’ fan hyn) -fel y nofelau Ffreshars a Mr Perffaith. Ond mae’n anoddach cael cytundeb cyhoeddi dyddiau ma ac wrth gwrs mae’r cyhoeddwr yn mynd â 90% o’r elw. Felly pan cawson ni’r syniad o greu llyfr stori bach am y Bwci-Bo fe benderfynon ni gyhoeddi fe ein hunain drwy ddefnyddio argraffdy allanol. Dyna ffordd i ni gael ei gyhoeddi’n gyflym (gall y broses gymryd misoedd gyda chyhoeddwr os ydyn nhw eisiau ei gyhoeddi yn y lle cyntaf), rheoli’r gwaith creadigol ein hunain ac yn bwysig iawn, cadw’r holl elw.	In the past I have published seven books with Gomer Press (shameless sales plug here) – such as the novels Ffreshars (Freshers) and Mr Perffaith (Mr Perfect). But it is harder to get publishing contracts these days and of course the publisher takes 90% of the profit. So when we had the idea of creating a little storybook about the Bwci-Bo we decided to publish it ourselves using an external printing-house. That is a way for us to get published quickly (the process can take months with a publisher even if they want to publish in the first place), to control the creative process ourselves and, very important, to keep all the profit.
Fe wnaethon ni ymchwil i weld pa fath o lyfrau oedd yn boblogaidd yn y farchnad heddiw gan dalu sylw i hyd y llyfrau a pha mor anodd oedd yr eirfa i’r oed darged (2-6 oed). Ac hefyd fe wnaethon ni dreialu’r stori drwy eu hadrodd i’n nau bach sy’n dair oed.	We did some research to see what kind of books were popular in today's market, noting the length of the books and how difficult the vocabulary was for the target age (2-6 years old). And also we tried the story out by telling it to our three year old nephew.
Fe wnaethon ni sylwi bod llawer o lyfrau Cymraeg i blant yn gyfeithiadau o lyfra enwog Saesneg. A doedden ni ddim eisiau hynny. Mae’r Bwci-Bo yn greadigaeth Gymraeg yn gyntaf ac roedd hi’n her i fi gael y geiriau i odli yn Gymraeg ac yna’n Saesneg ac i gyd-fynd gyda’r un lluniau. Wnes i eitha mwynhau’r sialens a dwi’n meddwl ein bod ni wedi llwyddo i greu llyfr bach llwyddiannus yn y ddwy iaith.	We noticed that many Welsh books for children are translations of famous English books. And we did not want that. Bwci-Bo is in the first place a Welsh creation, and it was a challenge for me to get the words to rhyme in Welsh and then in English and to go together with the same illustrations. But I rather enjoyed the challenge and I think we have managed to create a little book that succeeds in both languages.
Fe wnaeth y llyfr (sy’n £5) ac yn 30 tudalen werthu fel slecs yn ein marchnadoedd crefft Nadolig. Yn ddiddorol iawn roedd y llyfrau Cymraeg yn gwerthu’n well na’r Saesneg gyda nifer o rieni di-Gymraeg yn eu prynu i’w plant. Mae’n anoddach i werthu’r llyfr o’n siop ar-lein fodd bynnag gan fod yna gymaint o gystadleuaeth. Falle bod rhaid i bobl ei gael e yn eu dwylo cyn prynu. Mae hyn yn wir am grefftau yn gyffredinol dwi’n meddwl. Mae’n gystadleuol ofnadwy gyda’r byd a’i frawd yn gwerthu cynnyrch ar wefannau fel etsy. Ac rydyn ni dal yn newydd. Fodd bynnag, mae llwyddiant y llyfr yn y marchnadoedd wedi’n sbarduno i greu llyfr arall yn y dyfodol ac yn dangos nad oes angen cyhoeddwr os oes gennych sgiliau dylunio a marchnata eich hunan.	The book (which costs £5 and has 30 pages) sold like hot cakes at our Christmas craft market. It was very interesting that the Welsh books sold better than the English, with a number of non-Welsh-speaking parents buying them for their children. It is more difficult, however, to sell the book from our online shop because there is so much competition. Perhaps people have to hold it in their hands before buying. That, I think, is commonly true with crafts. Things are terribly competitive with the world and its wife selling products on websites like Etsy. And we are still new. However, the success of the book in the markets has spurred us on to create other books in the future and shows that you don’t need a publisher if you have design and marketing skills of your own.
Eleni mae teulu’r Bwci-Bo yn ehangu. Ma Steve wrthi’n creu tegannau pren a chynnyrch newydd arall. Rydyn ni’n gobeithio cymryd rhan mewn mwy o ffeiriau crefftau yn yr haf, felly os wnewch chi weld ein stondin, galwch heibio i’n gweld a chael gafael yn eich Bwci-Bo.	This year the Bwci-Bo family is expanding. Steve is busy making wooden toys and other new products. We hope to take part in more craft fairs in the summer, so if you see our stand, drop by to see us and get your Bwci-Bo.

Welsh Whisperer: Ffyrdd y Wlad

Neil Rowlands — Mon, 10 Dec 2018 16:55:56 +0000

Mae’r Welsh Whisperer wedi bod yn teithio Cymru bron yn ddi-dor yn y blynyddoedd diweddar ac wedi denu cefnogwyr ffyddlon o bob oed ym mhob rhan o’r wlad, ond beth yw’r stori tu ôl ei fywyd unigryw ar ffyrdd y wlad yng Nghymru? Yn ei lyfr cyntaf, Ffyrdd y Wlad, mae'n cyflywno hanes rhai o’i helyntion wrth lenwi neuaddau rhai o gymunedau mwyaf anghysbell y wlad yn ogystal â gwisgo cordyn bêl fel belt yng nghanol ein trefi a dinasoedd wrth ddenu digon o sylw wrth wneud!

The Welsh Whisperer has toured Wales relentlessly in recent years and has recruited loyal supporters of all ages all over the country, but what’s the story behind his unique life on the road as Wales’ answer to Daniel O’Donnell, Justin Bieber and Dafydd Iwan combined? In his first book, Ffyrdd y Wlad, he presents tales of his adventures from filling halls in some of the country’s most remote communities to wearing his iconic baler twine belt and rigger boots in our towns and cities whilst attracting lots of attention!

Y gwerthiant llyfrau uchel / The high book sales

Beth sydd wedi fy synnu yn ogystal â'r gwerthiant arbennig mewn amser byr yw'r ystod oedranau sydd wedi dangos diddordeb yn y llyfr. Yr oedran mwyaf poblogaidd siŵr o fod ydy disgyblion ysgol Uwchradd sy'n wych achos dwi'n gwbod bod nifer ohonynt yn darllen llyfr Cymraeg am y tro cyntaf erioed. Mae'r sesiynau arwyddo wedi bod yn arbennig hefyd a sawl un o bob oed yn mwynhau gwahnaol elfenau o'r straeon a'r drygioni!

What's surprised me as well as the high sales in a short time is the age range that has shown an interest in the book. The most popular age is likely high school pupils, which is great because I know that many of them are now reading a Welsh language book for the first time ever. Signing sessions have also been special and many of all ages enjoy the elements of the stories and the mischief!

Dwi wastad wedi dweud taw'r peth gorau am y gêm yma yw teithio Cymru a chyfarfod pobl o bob man, ac rwy'n falch bod hyrwyddo'r llyfr yma yn esgus arall i wneud hynny!

I've always said that the best thing about this game is to travel Wales and meet people everywhere, and I'm glad that promoting this book is another excuse to do that!

Gwerthu nwyddau / Selling merchandise

Un peth sydd wedi dod allan o nunlle yw’r fyddin o blant sy’n ffyddlon i mi ac sy’n nagio eu rhieni i ddod i fy nosweithiau, ac yn gofyn i Siôn Corn am fy nwyddau yn yr hosan! Roedd e wedi fy nharo i reit ar y cychwyn bod yna ddiffyg nwyddau neu merchandise yn y byd cerddoriaeth Cymraeg yn gyffredinol.

One thing that has come from nowhere is the hordes of children who are loyal to me and who nag their parents to come to my gigs, and ask Santa for my items in their stocking! It struck me down right the outset that there was a lack of goods or merchandise in the world of Welsh music in general.

Buais i’n pendroni pam nad oedd hwdis Dafydd Iwan ar gael, neu gwpanau John ac Alun i gydfynd â'r coasters? Bellach mae gwerthu nwyddau yn rhan arferol o bob ymddangosiad byw gan y Welsh Whisperer ac mae gen i CDs, crysau t, capiau, sticeri car, bathodynnau, magnets i’r oergell a llawer mwy – ac mae’r llyfr hwn yng nghanol y cwbwl nawr wrth gwrs! Dywedodd Geraint o siop Awen Teifi yn Aberteifi, Ceredigion, bod angen ‘symud yn gloi’ wrth werthu nwyddau fel hyn a hynny tra bod gan bobol ddiddordeb. Fe ddisgrifiodd Richard Fflach Geraint Awen Teifi fel ‘good sales barometer’, felly doedd dim angen i mi cael cyngor gan neb arall!'

I wondered why Dafydd Iwan hoodies were not available, or John and Alun cups to go with the coasters? Sale of goods is now a normal part of every live appearance by the Welsh Whisperer and I have CDs, t-shirts, caps, car stickers, badges, magnets for the fridge and much more - and this book is in the middle of the all this of course! Geraint from Awen Teifi's shop in Cardigan, Ceredigion, said there was a need to 'move quickly' when selling such goods while people have an interest. Richard Fflach described Geraint Awen Teifi as 'a good sales barometer', so I did not need to get advice from anyone else!'

Darn o'r llyfr / A sample of the book

Mae’n ddeg o’r gloch y nos mewn sied fawr ac iddi lawr concrit a waliau metal. Nid gwartheg, defaid, moch na ieir sydd i lawr ar y gwellt heno ond punters cefn gwlad. Mae’r goleuadau yn fflachio (gwifren lac siŵr o fod), a does dim angen un o’r ffans mawr ’na ar flaen y llwyfan i chwythu gwallt y backing singers ’nôl yn bert achos mae drafft uffernol ’ma. Does dim angen bar go iawn, na thrwydded gwerthu cwrw, (neu oes ’na? Sai’n siŵr), dim ond bwrdd o’r neuadd bentref agosaf a digon o ganiau lager a chwerw i ail-greu Llyn Tegid yn Llanboidy (os nad ydyn nhw’n yfed y cwbwl gyntaf). Na, nid Hollywood na Las Vegas mohono, ond yn ddigon agos. Croeso i fy mywyd i ar y rhewl ac ar daith trwy’r sin Cymru & Western ar ei orau.	It's ten o'clock at night in a large shed with concrete and metal walls. It's not cattle, sheep, pigs or chickens that are on the straw tonight but countryside punters. The lights are flashing (a loose wire probably), and there's no need for one of the big fans on the front of the stage to ripple the hair of the pretty backing singers because there is a hell of a draft. There is no need for a real bar, or a beer license, (or is there? I'm not sure), just a table from the nearest village hall and plenty of lager and bitter cans to recreate Llyn Tegid at Llanboidy (if they do not drink it all first). No, this isn't Hollywood or Las Vegas, but close enough. Welcome to my life on the road and on its trip through the Wales & Western scene at its best.
Daeth Dafydd Iwan mewn trwy’r drws ochr a rhuthro i’r llwyfan gyda’i gitâr, gan sefyll o flaen y dorf ac ymddiheuro am yr oedi. ‘Sori pawb, o’n i methu gweld yr arwyddion o gwmpas Llanboidy o gwbwl,’ meddai, cyn i rywun weiddi o’r cefn, ‘Jiw, jiw, Dafydd, ti yw’r un sy wedi’u tynnu nhw i lawr i gyd, achan!'	Dafydd Iwan came through the side door and rushed to the stage with his guitar, standing in front of the crowd and apologised for the delays. 'Sorry everyone, I couldn't see the signs around Llanboidy at all,' he said, before someone shouted from the back, 'Crikey, Dafydd, it's you that has pulled them all down!
Dwi'n cofio canu Loris Mansel Davies am y tro cyntaf erioed yn Hotel a Motel Nant-y-Ffin yn Llandissilio, Sir Benfro ac anghofio’r geiriau hanner ffordd trwy’r gân! Y noson honno, dywedodd Clive Edwards y byddai Kaye Mansel, y perchennog, yn rhoi llun ohona i ar fwrdd darts cyn bo hir!	I remember singing Loris Mansel Davies for the first time ever in Nant-y-Ffin Hotel and Motel in Llandissilio, Pembrokeshire and forgetting the words halfway through the song! That evening, Clive Edwards said that Kaye Mansel, the owner, would be putting a picture of it on board darts soon!

ylolfa.com/welsh-whisperer-ffyrdd-y-wlad / welshwhisperer.cymru

welshwhisperer / welshwhisperer

Geiriau Cân: Shiffto Trwy’r Prynhawn

Codi’n gynnar yn y bore, mas yn gweithio oriau mawr
Yn shifto trwy’r prynhawn ma nhw’n neud y job yn iawn
A lawr i’r dafarn i yfed tan y wawr

Ma na foi o Drelech sy’n gallu torri llech
Ac yn teilio tai pentrefi dros y sir
Ond un diwrnod ar y top gath o gormod o pop
Ac odd e’n hongian off y sgaffald am hir!

Beth am Joni Efailwen? Dyn sy’n hoffi torri pren
Yn chwysu chwifio bwyell ar y top
Odd e’n torri ar y bryn ar ôl bwced fach o gin
Ond gath e sioc pan nath y bwyell dal ei ****

Codi’n gynnar yn y bore, mas yn gweithio oriau mawr.
Yn shifto trwy’r prynhawn ma nhw’n neud y job yn iawn
A lawr i’r dafarn I yfed tan y wawr.

Ma na ffarmwr o Sanclêr sy’n gallu bod yn fler
Yn hoffi joch fach wrth weithio ar y tir,
Odd e wrthi’n stacio bêls ar ôl bod ar yr ales.
Ac os yw’r glas yn gofyn paid a dweud y gwir!

Ma fe’n gweithio oriau mawr yn cneifio fel y diawl
Yn ennill i afforddio gwyliau braf
Ond sdim ishe mynd yn bell, ma da fe syniad gwell
Chaso merched y wawr ar daith yr haf

Cyn pasio hanner awr oedd e’n meddwi fel y diawl
Yn fflirtio da golygydd papur bro
Ond erbyn diwedd y mis mi dalodd e’r pris
Odd e’n WANTED am chaso merched ‘to!

Codi’n gynnar yn y bore, mas yn gweithio oriau mawr.
Yn shifto trwy’r prynhawn ma nhw’n neud y job yn iawn
A lawr i’r dafarn i yfed tan y wawr.

Geiriau Cân: Eto’n Dal i Fyd

Yn y flwyddyn nôl yn ‘98 yng nghefn gwlad Pen Llŷn
Roedd dyn o’r enw Dewi yn byw ar ben ei hun
Dim byd ar ôl yn ffarmio, yn amlwg i bob un
Prisiau cig yn disgyn, a llefrith ar ei din
Gyda nifer fach o gaeau, doedd tyfiant byth yn dda
Defaid, gwartheg, moch a ieir, fel gors yn yr haf
Ar ôl llond bol o’r bywyd ma wrth eistedd ar y graig Meddyliodd am sut yn y byd oedd posib ffeindio gwraig

Aeth at bapurau newydd, y classifieds i gyd
Doedd y ladies yn y showdance, ddim cweit at ddant y dyn
Fe ffoniodd Radio Cymru yn fyw am chwarter awr
I ffeindio merch o Gymru, i leddfu’r dristch mawr

Roedd Neli o Bwllheli, a Glain o Abergwaun, Rhian o Frynaman a Gwen o Borthdinllaen Roedd Manon o Dregaron, a Lyn o Hendy Gwyn, pob un wedi cael bus pass ond eto’n dal i fynd!

O druan ar hen Dewi, ei law dros ei geg
Y dyn o dan yr argraff, bod pob un o dan 30
Roedd pob un wedi priodi a bellach braidd yn hen
Yn herio dynion ifanc, da winc fach slei a gwên

Un diwrnod cafodd lythyr gan Dawn o Ynys Môn
Yn eisiau partner newydd a bywyd ar y lôn
Haleliwia meddai Dewi, ac ateb ‘Ie glei!’
Cyn welodd e gwallt y fenyw mwy na 50 shades of grey

Roedd Neli o Bwllheli, a Glain o Abergwaun, Rhian o Frynaman a Gwen o Borthdinllaen Roedd Manon o Dregaron, a Lyn o Hendy Gwyn Pob un wedi cael bus pass ond eto’n dal i fynd!

Fe gwrddodd e da merch o Ffrainc o’r enw Celine
ac aetho nhw i’r gwinllan am sesiwn ar y gwin
Aeth Dewi mas â hi am dro, i orwedd yn y shed
Cyn iddo sylweddoli roedd hi’n hŷn na’r ‘vintage red’.

Y nesaf oedd yn wraig i’r bwtchwr bach ym Mhontypridd
A Dewi’n dechre meddwl am ddiscownts ar ei gig
Ond cyn ddaeth two for 1 neu hanner pris ar ‘pownd o mince’
Doedd Dewi methu copio da oglau’r hen blue rinse!

Roedd Neli o Bwllheli, a Glain o Abergwaun, Rhian o Frynaman a Gwen o Borthdinllaen Roedd Manon o Dregaron, a Lyn o Hendy Gwyn Pob un wedi cael bus pass ond eto’n dal i fynd!

Wedi cael llond bola o helyntion ffindio merch
A cheisio swyno partner ‘da’i hen ganeuon serch
Aeth Dewi nôl i’r ffermdy, i gysgu gyda’r ci
Mae’r ci yn chwyrnu lot llai na rhai o’r O.A.P.s!

Roedd Neli o Bwllheli, a Glain o Abergwaun, Rhian o Frynaman a Gwen o Borthdinllaen Roedd Manon o Dregaron, a Lyn o Hendy Gwyn Pob un wedi cael bus pass ond eto’n dal i fynd!
Ie pob un wedi cael bus pass ond eto’n dal i fynd!

Warning: Parameter 2 to qtranxf_postsFilter() expected to be a reference, value given in /home/parallel/public_html/wp-includes/class-wp-hook.php on line 324

Warning: Parameter 2 to qtranxf_postsFilter() expected to be a reference, value given in /home/parallel/public_html/wp-includes/class-wp-hook.php on line 324

Siôn Hughes: Ysgrifennu’r nofel newydd / Writing the new novel: Y Milwr Coll

Neil Rowlands — Sat, 08 Dec 2018 08:10:25 +0000

Wedi cael eu gosod yn Ynys Môn, mae nofel newydd Siôn Hughes yn stori am y Rhyfel Mawr. Yn y cyfuniad crefftus hwn o nofel ddirgelwch a nofel hanesyddol, cawn ein harwain i rannu bywydau teulu dosbarth canol un o blastai Môn rhwng 1915 ac 1938. Yma, mae’n siarad am ei ysbordolaeth- ei deulu…

Set in Anglesey, the new novel by Siôn Hughes creates a story about the First World War. In this skilful combination of mystery novels and novels, we will be guided to share the lives of the middle class family of one of Anglesey’s mansions between 1915 and 1938. Here, he speaks about his inspiration- his family…

Play

Stop

«Prev

HIDE PLAYLIST

Pan roeddwn yn fachgen dwi’n cofio fy nhaid yn dweud ei fod o’n ddyn lwcus iawn. Roedd o’n rhy ifanc i ymladd yn y rhyfel Byd Cyntaf ac yn rhy hen i ymladd yn yr Ail Ryfel Byd. Dyna oedd sefyllfa ffodus pob bachgen a aned rhwng 1899 a 1910. Roedd Taid yn mwynhau adrodd hanes ei blentyndod ond mi arhosodd un stori yn fy mhen yn fwy na’r lleill.

Roedd hi’n 1915, mi oedd fy Nhaid yn sefyll yn sgwâr Llangefni ar ddiwrnod marchnad ac yn cofio John Williams Brynsiencyn, y pregethwr enwog, yn sefyll mewn car open top. Roedd o’n smocio sigâr a phregethu am y rhyfel a cheisio perswadio’r bechgyn lleol i ymuno a’r fyddin. Mi oedd Taid yn cofio sawl bachgen yn ysgrifennu eu henwau yn y llyfr enlistio. Yn 1919, roedd enwau’r union fechgyn hynny a welodd y diwrnod hwnnw yn ôl yn y sgwâr – ond y tro hwn, enwau ar y cof golofn oeddynt.

Gwnaeth y stori yma gryn argraff arnaf a gyda’r olygfa hon mae fy nofel yn cychwyn.

Nofel hanesyddol gyda dirgelwch yn ei chanol yw Y Milwr Coll – mae hi wedi ei gosod yn Sir Fôn ond mae hi’n gwibio i sawl lle arall. Mae’r arddull yn syml a’r stori yn gyrru mynd o’r cychwyn. Mae hi’n nofel ar gyfer darllenydd sydd yn mwynhau dirgelwch a sawl tro annisgwyl. Mae fy arddull yn hynod weledol – dwi’n dychmygu fy mod yno gyda’r cymeriadau ac yna dwi’n disgrifio’r hyn dwi’n weld.

Yng nghanol y nofel rydym yn neidio ugain mlynedd ac yn ail afael yn y stori ar gychwyn yr Ail Ryfel Byd. Braf oedd clywed John Ogwen yn ei galw hi’n nofel ‘hynod ddarllenadwy a gafaelgar’.

Dwi’n mwynhau ysgrifennu nofelau sydd wedi eu gosod yn yr ugeinfed ganrif achos fy mod yn teimlo’n agos at y ganrif honno. Mae hi’n ganrif sydd hefyd yn cynnwys y ddau beth mwyaf erchyll yn hanes dynoliaeth sef dau Ryfel Byd.

Pan oedd fy Mam yn fyw roedd hi’n arfer cynnal bore goffi i ddysgwyr yn ei chartref yn Llanfairpwll. Yn ôl Mam roedd ei dosbarth o ddysgwyr wedi mwynhau fy nofelau achos doedd dim angen geiriadur arnynt wrth eu darllen. Roeddwn yn falch fod fy nofelau wedi apelio at ddysgwyr.

Gobeithio y caiff Y Milwr Coll yr un derbyniad.

Nofel hanesyddol gyda dirgelwch yn ei chanol yw Y Milwr Coll – mae hi wedi ei gosod yn Sir Fôn ond mae hi’n gwibio i sawl lle arall.

Fersiwn dwyieithog / Bilingual version

Pan roeddwn yn fachgen dwi’n cofio fy nhaid yn dweud ei fod o’n ddyn lwcus iawn. Roedd o’n rhy ifanc i ymladd yn y rhyfel Byd Cyntaf ac yn rhy hen i ymladd yn yr Ail Ryfel Byd. Dyna oedd sefyllfa ffodus pob bachgen a aned rhwng 1899 a 1910. Roedd Taid yn mwynhau adrodd hanes ei blentyndod ond mi arhosodd un stori yn fy mhen yn fwy na’r lleill.	When I was a boy I remember my grandfather saying that he was a very lucky man. He was too young to fight in the First World War and too old to fight in the Second World War. That was the fortunate situation of every boy born between 1899 and 1910. Grandfather enjoyed telling stories of his childhood, but one story stayed in my mind more than the others.
Roedd hi’n 1915, mi oedd fy Nhaid yn sefyll yn sgwâr Llangefni ar ddiwrnod marchnad ac yn cofio John Williams Brynsiencyn, y pregethwr enwog, yn sefyll mewn car open top. Roedd o'n smocio sigâr a phregethu am y rhyfel a cheisio perswadio’r bechgyn lleol i ymuno a’r fyddin. Mi oedd Taid yn cofio sawl bachgen yn ysgrifennu eu henwau yn y llyfr enlistio. Yn 1919, roedd enwau'r union fechgyn hynny a welodd y diwrnod hwnnw yn ôl yn y sgwâr – ond y tro hwn, enwau ar y cof golofn oeddynt.	It was in 1915, my grandfather was standing in the square at Llangefni on market day and remembers John Williams Brynsiencyn, the famous preacher, standing in an open top car. He was smoking a cigar and preaching about the war and trying to persuade the local boys to join the army. Grandfather remembers many boys writing their names in the enlistment book. In 1919, the names of those same boys that he saw that day were back in the square again – but this time, they were names on the war memorial.
Gwnaeth y stori yma gryn argraff arnaf a gyda’r olygfa hon mae fy nofel yn cychwyn.	This story made a great impression on me and it is with this scene that my novel begins.
Nofel hanesyddol gyda dirgelwch yn ei chanol yw Y Milwr Coll – mae hi wedi ei gosod yn Sir Fôn ond mae hi’n gwibio i sawl lle arall. Mae’r arddull yn syml a’r stori yn gyrru mynd o’r cychwyn. Mae hi’n nofel ar gyfer darllenydd sydd yn mwynhau dirgelwch a sawl tro annisgwyl. Mae fy arddull yn hynod weledol – dwi’n dychmygu fy mod yno gyda’r cymeriadau ac yna dwi’n disgrifio’r hyn dwi’n weld.	Y Milwr Coll (The Lost Soldier) is a historical novel with a mystery at its heart – it is set in Anglesey but travels around to many other places. The style is simple and the story moves rapidly from the start. It is a novel for readers who enjoy a mystery and some unexpected turns. My style is highly visual – I imagine myself there with the characters and then I write down what I see.
Yng nghanol y nofel rydym yn neidio ugain mlynedd ac yn ail afael yn y stori ar gychwyn yr Ail Ryfel Byd. Braf oedd clywed John Ogwen yn ei galw hi’n nofel 'hynod ddarllenadwy a gafaelgar'.	In the middle of the novel we jump twenty years and take up the story again at the onset of the Second World War. It was great to hear John Ogwen call it 'an outstandingly readable and gripping novel'.
Dwi’n mwynhau ysgrifennu nofelau sydd wedi eu gosod yn yr ugeinfed ganrif achos fy mod yn teimlo’n agos at y ganrif honno. Mae hi’n ganrif sydd hefyd yn cynnwys y ddau beth mwyaf erchyll yn hanes dynoliaeth sef dau Ryfel Byd.	I enjoy writing novels set in the twentieth century because I feel close to that century. It is also a century that contains the two most terrible things in human history, that is, two World Wars.
Pan oedd fy Mam yn fyw roedd hi’n arfer cynnal bore goffi i ddysgwyr yn ei chartref yn Llanfairpwll. Yn ôl Mam roedd ei dosbarth o ddysgwyr wedi mwynhau fy nofelau achos doedd dim angen geiriadur arnynt wrth eu darllen. Roeddwn yn falch fod fy nofelau wedi apelio at ddysgwyr.	When my mother was alive she used to hold a coffee morning for learners in her home in Llanfairpwll. According to Mum her class enjoyed my novels because there was no need for a dictionary when reading them. I was very pleased that my novels had appealed to learners.
Gobeithio y caiff Y Milwr Coll yr un derbyniad.	I hope Y Milwr Coll will get the same reception.

gomer.co.uk/y-milwr-coll.html / GwasgGomerPress

Delyth Ifan: Dementia a Darllen

Neil Rowlands — Wed, 18 Jul 2018 15:02:46 +0000

Mae’r cyhoeddwr CAA Cymru newydd ryddhau tri llyfr am ddementia- y llyfrau cyntaf am y cyflwr yn y Gymraeg. Yma mae Delyth Ifan, cyfarwyddwr CAA Cymru, yn rhannu ei phrofiad o ddelio gyda dementia a pham mae’r llyfrau’n golygu cymaint iddi hi.

The publisher CAA Cymru have just released three books about dementia- the first books about the condition in Welsh. Here Delyth Ifan, director of CAA Cymru, shares her experience of dealing with dementia and why the books mean so much to her.

Play

Stop

Doeddwn i ddim wedi meddwl rhyw lawer am dementia tan ryw ddwy flynedd yn ôl. Wrth gwrs, roeddwn i wedi clywed yr adroddiadau yn y cyfryngau am y nifer gynyddol o bobl oedd yn dioddef o’r cyflwr, ond doeddwn i ddim wedi ei ystyried o ddifrif. Newidiodd hynny’n llwyr yn 2016. Roedd y teulu agos i gyd yn ymwybodol cyn i fy nhad farw bod fy mam wedi dechrau mynd ychydig bach yn anghofus dros y flwyddyn flaenorol. Dim byd mawr, dim ond tueddi i holi’r un cwestiwn fwy nag unwaith, anghofio enwau ac ambell ddyddiad.

Ond wedyn, pan fu farw Dad ym mis Rhagfyr 2015, bu’n rhaid i Mam ddechrau dygymod â byw ar ei phen ei hun am y tro cyntaf erioed – roedd fy rhieni wedi priodi’n ifanc iawn ac wedi bod yn briod am 54 o flynyddoedd. Bryd hynny ddechreuon ni weld yr arwyddion cynnar o ddementia. Fwy na thebyg roedd Dad, oedd â chof fel rasel, wedi bod yn ‘cuddio’r’ dirywiad drwy atgoffa Mam am ben blwyddi, rhifau ffôn, apwyntiadau, a’r holl bethau bychain o ddydd i ddydd.

Beth sy’n bod ar anghofio ambell ben blwydd a rhyw apwyntiad bob hyn a hyn, meddech chi? Dim byd o gwbl. Mae’r rhan fwyaf ohonon ni’n gwneud hynny o bryd i’w gilydd. Ond dim ond y dechrau oedd hyn. Roedd lot gwaeth i ddod. Yr hyn oedd yn frawychus am sefyllfa Mam oedd bod y dirywiad mor sylweddol, mor sydyn.

Ond dwi ddim am godi ofn ar neb, a rhaid i fi bwysleisio bod sawl un yn credu, o edrych yn ôl ar y cyfnod hwnnw, nad y dementia oedd yn llwyr gyfrifol am ymddygiad Mam. Neu, o’i roi mewn ffordd arall, roedd ‘na brofiadau personol penodol wedi cyflymu’r symptomau. Mewn cyfnod o ddwy flynedd roedd Mam wedi colli ei chwaer, ei gŵr, a’i merch. Bu farw fy chwaer, Beth, o ganser yn 51 mlwydd oed. Alla i ddim dychmygu ergyd fwy creulon na cholli plentyn.

Yn ystod y cyfnod rhwng haf 2016 a gwanwyn 2017, cyn y diagnosis a’r feddyginiaeth, byddai Mam weithiau yn ffonio aelodau o’r teulu agos sawl gwaith y dydd, yn aml wedi drysu; byddai’n ceisio defnydddio’r teclyn rheoli’r teledu i ateb y ffôn, a’r ffôn i ddiffodd y teledu; byddai’n codi a gwisgo erbyn saith y bore yn ystod yr wythnos yn barod i fynd i’r capel. Roedd hi hefyd yn ofni diffodd y teledu- fe ddywedodd wrtha i ar y ffôn ryw fore ei bod hi wedi mynd i’r gwely’r noson cynt a gadael y teledu ymlaen, oherwydd byddai ei ddiffodd yn gorfodi’r côr ar y llwyfan yng nghystadleuaeth Côr Cymru i stopio canu. Roedd hi’n meddwl weithiau wrth wylio rhaglenni fel ‘Noson Lawen’ bod y cyngerdd yn digwydd yn y tŷ, a bod y lolfa’n llawn pobl.

Fel nifer o bobl sydd â dementia, roedd Mam yn waeth ar ôl iddi nosi. Mae’n debyg mai sundown syndrom yw’r term Saesneg. Wedi dweud hynny, roedd Mam, hyd yn oed yn y cyfnod pan oedd hi ar ei gwaethaf, yn mwynhau mynd am dro i lan y môr neu gaffi, neu i weld perthnasau, a gan amlaf roedd hi’n gwmni da ac yn hoffi ychydig o ddireidi.

Beth bynnag, ym mis Ionawr 2017, fe es i â Mam at y meddyg. Fe wnaeth e roi prawf cof o ryw 20 o gwestiynau iddi. Roedd ei hatebion i gwestiynau fel ‘Pa flwyddyn yw hi eleni?’ a ‘Pa fis yw hi nawr? i gyd yn anghywir, ond pan ofynnwyd iddi i enwi ei hathro neu athrawes gyntaf yn yr ysgol gynradd fe atebodd Mam y cwestiwn yn gywir fel shot- ac ymhelaethu ar ei hateb!

Yn dilyn hynny, cafodd Mam sgan ar ei hymennydd. Dangosodd hwnnw fod ganddi vascular dementia, sef problemau yn ymwneud â diffyg llif gwaed i’r ymennydd ar adegau. Ar ôl apwyntiad gydag ymgynghorydd, cafodd wedyn ddiagnosis o Alzheimers. Doedd y tabledi gafodd hi gyntaf ddim yn cytuno â hi, ond ar ôl newid y rheiny, gwellodd y symptomau yn eithaf cyflym. Eto, dwi’n credu bod y galar dwys wedi dechrau cilio erbyn hynny.

Mae Mam erbyn hyn yn dda iawn ar y cyfan. Ydy, mae’n cymysgu pa ddiwrnod yw hi; ydy, mae hi’n rhoi’r llaeth yn y cwpwrdd bwyd a’r clwtyn golchi llestri yn yr oergell; ydy, mae’n anghofio pwy sydd wedi galw i mewn i’w gweld hi, ond mae hi’n dal i gael pleser o’r pethau bychain. Darllen yw un o’r rheiny.

Roedd Mam, fel finnau, bob amser yn mwynhau darllen a thrafod llyfrau. Roedd hi’n aelod brwd o’r gymdeithas lenyddol leol. Roedd hi hefyd yn ysgrifennu rhywfaint ei hun, ac enillodd fwy nag un wobr am ysgrifennu stori fer. Dwi’n meddwl mai ei hoffter o ddarllen ac ysgrifennu, yn ogystal â’i ffydd, oedd wedi ei harwain i ddilyn cwrs mewn diwinyddiaeth a chael ei hordeinio yn weinidog yn 1995, ar ôl blynyddoedd o fod yn wraig fferm a magu pump o blant.

Yn drist, dyw Mam ddim yn gallu darllen nofelau nawr. Hynny yw, mae’n gallu eu darllen, ond dyw hi ddim yn gallu eu deall, gan ei bod yn anghofio beth yw’r stori a phwy yw’r cymeriadau. Ond mae hi’n parhau i fwynhau darllen straeon byrion, barddoniaeth, a rhyw bytiau o lenyddiaeth, a hynny yn Gymraeg yn bennaf.

Dyna pam roeddwn i mor falch mai CAA Cymru, y cwmni cyhoeddi yn Aberystwyth rydw i’n gyfarwyddwr arno, gafodd y gwaith yn ddiweddar o gyhoeddi’r tri llyfr Cymraeg cyntaf ym maes dementia. Rhan o gynllun ‘Darllen yn well: Llyfrau ar brescripsiwn’ i ddarparu llyfrau yn arbennig ar gyfer pobl sydd â dementia, eu teuluoedd a’u gofalwyr, yw hwn. Yn wreiddiol, llyfrau Saesneg yn unig y bwriadwyd eu cyhoeddi dan y cynllun, ond diolch i Gyngor Llyfrau Cymru, a lwyddodd i gael nawdd gan Lywodraeth Cymru, mae llyfrau Cymraeg hefyd yn rhan ohono erbyn hyn.

Bydd y llyfrau hyn ar gael am ddim ‘ar bresgripsiwn’ drwy’r llyfrgelloedd. Bydd y llyfrau hefyd ar werth i’r rheiny sydd ddim wedi cael presgripiswn. Er mai dim ond tri llyfr Cymraeg sydd ar gael ar hyn o bryd, y bwriad yw cynhyrchu degau yn rhagor dros y flwyddyn neu ddwy nesaf.

Mae astudiaethau diweddar yn amcangyfrif bod rhwng 33,444 a 55,829 o bobl yn byw gyda dementia yng Nghymru ar hyn o bryd. Mae arbenigwyr yn amcangyfrif y bydd nifer y bobl yng Nghymru sydd â dementia yn cynyddu 31% erbyn 2021. O ystyried y bydd nifer o’r bobl hynny, eu teuluoedd, eu gofalwyr a’u ffrindiau yn Gymry Cymraeg, mae’n hanfodol bod deunydd darllen pwrpasol ar gael yn eu mamiaith.

Bydd y llyfrau hyn ar gael am ddim ‘ar bresgripsiwn’ drwy’r llyfrgelloedd; y bwriad yw cynhyrchu degau yn rhagor dros y flwyddyn neu ddwy nesaf.

Fersiwn Dwyieithog / Bilingual version

Doeddwn i ddim wedi meddwl rhyw lawer am dementia tan ryw ddwy flynedd yn ôl. Wrth gwrs, roeddwn i wedi clywed yr adroddiadau yn y cyfryngau am y nifer gynyddol o bobl oedd yn dioddef o’r cyflwr, ond doeddwn i ddim wedi ei ystyried o ddifrif. Newidiodd hynny’n llwyr yn 2016. Roedd y teulu agos i gyd yn ymwybodol cyn i fy nhad farw bod fy mam wedi dechrau mynd ychydig bach yn anghofus dros y flwyddyn flaenorol. Dim byd mawr, dim ond tueddi i holi’r un cwestiwn fwy nag unwaith, anghofio enwau ac ambell ddyddiad.	I had not thought very much about dementia until some two years ago. Of course, I had heard the reports in the media about the increasing number of people who where suffering from the condition, but I had never given them serious consideration. That changed completely in 2016. My immediate family were all aware before my father died that my mother had begun to be a little forgetful during the preceding year. Nothing very much, just a tendency to ask the same question more than once, to forget names and occasional dates.
Ond wedyn, pan fu farw Dad ym mis Rhagfyr 2015, bu’n rhaid i Mam ddechrau dygymod â byw ar ei phen ei hun am y tro cyntaf erioed - roedd fy rhieni wedi priodi’n ifanc iawn ac wedi bod yn briod am 54 o flynyddoedd. Bryd hynny ddechreuon ni weld yr arwyddion cynnar o ddementia. Fwy na thebyg roedd Dad, oedd â chof fel rasel, wedi bod yn ‘cuddio’r’ dirywiad drwy atgoffa Mam am ben blwyddi, rhifau ffôn, apwyntiadau, a’r holl bethau bychain o ddydd i ddydd.	But then, when my father died in December 2015, Mum had to begin coming to terms with living on her own for the first time ever – my parents had got married very young and had been married for 54 years. At that time we began to see the early signs of dementia. It is more than likely that Dad, who had a memory like a razor, had been 'hiding' the deterioration by reminding Mum of birthdays, phone numbers, appointments and all the little day-to-day things.
Beth sy’n bod ar anghofio ambell ben blwydd a rhyw apwyntiad bob hyn a hyn, meddech chi? Dim byd o gwbl. Mae’r rhan fwyaf ohonon ni’n gwneud hynny o bryd i’w gilydd. Ond dim ond y dechrau oedd hyn. Roedd lot gwaeth i ddod. Yr hyn oedd yn frawychus am sefyllfa Mam oedd bod y dirywiad mor sylweddol, mor sydyn.	What's wrong with forgetting the occasional birthdays and some appointments every now and then, are you thinking? Nothing at all. Most of us do this from time to time. But this was just the beginning. A lot worse was to come. What was frightening about Mum's condition was that the deterioration was so substantial, so quick.
Ond dwi ddim am godi ofn ar neb, a rhaid i fi bwysleisio bod sawl un yn credu, o edrych yn ôl ar y cyfnod hwnnw, nad y dementia oedd yn llwyr gyfrifol am ymddygiad Mam. Neu, o’i roi mewn ffordd arall, roedd ‘na brofiadau personol penodol wedi cyflymu’r symptomau. Mewn cyfnod o ddwy flynedd roedd Mam wedi colli ei chwaer, ei gŵr, a’i merch. Bu farw fy chwaer, Beth, o ganser yn 51 mlwydd oed. Alla i ddim dychmygu ergyd fwy creulon na cholli plentyn.	But I don’t want to scare anyone, and I must emphasise that many believe, looking back on that period, that it was not the dementia that was entirely responsible for Mum's behaviour. Or, to put it another way, there were particular personal experiences that accelerated the symptoms. Within a period of two years Mum had lost her sister, her husband and her daughter. My sister, Beth, died of cancer at the age of 51. I cannot imagine a crueller blow than losing a child.
Yn ystod y cyfnod rhwng haf 2016 a gwanwyn 2017, cyn y diagnosis a’r feddyginiaeth, byddai Mam weithiau yn ffonio aelodau o’r teulu agos sawl gwaith y dydd, yn aml wedi drysu; byddai’n ceisio defnydddio’r teclyn rheoli’r teledu i ateb y ffôn, a’r ffôn i ddiffodd y teledu; byddai’n codi a gwisgo erbyn saith y bore yn ystod yr wythnos yn barod i fynd i’r capel. Roedd hi hefyd yn ofni diffodd y teledu- fe ddywedodd wrtha i ar y ffôn ryw fore ei bod hi wedi mynd i’r gwely’r noson cynt a gadael y teledu ymlaen, oherwydd byddai ei ddiffodd yn gorfodi’r côr ar y llwyfan yng nghystadleuaeth Côr Cymru i stopio canu. Roedd hi’n meddwl weithiau wrth wylio rhaglenni fel ‘Noson Lawen’ bod y cyngerdd yn digwydd yn y tŷ, a bod y lolfa’n llawn pobl.	In the period between summer 2016 and spring 2017, before the diagnosis and the medication, Mum would sometimes phone family members many times a day, often in a state of confusion; she would try to use the television remote to answer the phone, and the phone to switch off the television; during the week she would be up and dressed by seven in the morning ready to go to chapel. She was also afraid to switch off the television- she told me on the phone one morning that she had gone to bed the night before leaving the television on, because turning it off would cause the choir on the stage in the Welsh Choir Competition to stop singing. Sometimes while watching programs like 'Noson Lawen' she thought that the concert was taking place in the house, and that the sitting-room was full of people.
Fel nifer o bobl sydd â dementia, roedd Mam yn waeth ar ôl iddi nosi. Mae’n debyg mai sundown syndrom yw’r term Saesneg. Wedi dweud hynny, roedd Mam, hyd yn oed yn y cyfnod pan oedd hi ar ei gwaethaf, yn mwynhau mynd am dro i lan y môr neu gaffi, neu i weld perthnasau, a gan amlaf roedd hi’n gwmni da ac yn hoffi ychydig o ddireidi.	Like many people with dementia, Mum was worse after nightfall. They call this the 'sundown syndrome'. Having said that, even during the period when Mum was at her worst, she enjoyed going for a walk by the sea or to a café, or to see relatives, and often she was good company and fond of a bit of mischief.
Beth bynnag, ym mis Ionawr 2017, fe es i â Mam at y meddyg. Fe wnaeth e roi prawf cof o ryw 20 o gwestiynau iddi. Roedd ei hatebion i gwestiynau fel ‘Pa flwyddyn yw hi eleni?’ a ‘Pa fis yw hi nawr? i gyd yn anghywir, ond pan ofynnwyd iddi i enwi ei hathro neu athrawes gyntaf yn yr ysgol gynradd fe atebodd Mam y cwestiwn yn gywir fel shot- ac ymhelaethu ar ei hateb!	However, in January 2017 I took Mum to the doctor. He gave her a memory test of some 20 questions. Her answers to questions like 'In which year are we now?' and 'What month is it now?' were all wrong, but when she was asked to name her first teacher in primary school Mum answered the question correctly like a shot- and elaborated on the answer!
Yn dilyn hynny, cafodd Mam sgan ar ei hymennydd. Dangosodd hwnnw fod ganddi vascular dementia, sef problemau yn ymwneud â diffyg llif gwaed i’r ymennydd ar adegau. Ar ôl apwyntiad gydag ymgynghorydd, cafodd wedyn ddiagnosis o Alzheimers. Doedd y tabledi gafodd hi gyntaf ddim yn cytuno â hi, ond ar ôl newid y rheiny, gwellodd y symptomau yn eithaf cyflym. Eto, dwi’n credu bod y galar dwys wedi dechrau cilio erbyn hynny.	Following this, Mum had a brain scan. This showed that she had vascular dementia, that is to say, problems relating to a deficiency in the flow of blood to the brain at times. After an appointment with a consultant, she was then diagnosed with Alzheimer's. The tablets that she was given at first did not agree with her, but after changing those, the symptoms improved quite rapidly. Still, I believe that her deep grief had begun to recede by that time.
Mae Mam erbyn hyn yn dda iawn ar y cyfan. Ydy, mae’n cymysgu pa ddiwrnod yw hi; ydy, mae hi’n rhoi’r llaeth yn y cwpwrdd bwyd a’r clwtyn golchi llestri yn yr oergell; ydy, mae’n anghofio pwy sydd wedi galw i mewn i’w gweld hi, ond mae hi’n dal i gael pleser o’r pethau bychain. Darllen yw un o’r rheiny.	At present Mum is very good on the whole. Yes, she gets confused over what day it is; yes, she puts the milk in the food cupboard and the dishcloth in the fridge; yes, she forgets who it was called in to see her, but she still takes pleasure in little things. Reading is one of them.
Roedd Mam, fel finnau, bob amser yn mwynhau darllen a thrafod llyfrau. Roedd hi’n aelod brwd o’r gymdeithas lenyddol leol. Roedd hi hefyd yn ysgrifennu rhywfaint ei hun, ac enillodd fwy nag un wobr am ysgrifennu stori fer. Dwi’n meddwl mai ei hoffter o ddarllen ac ysgrifennu, yn ogystal â’i ffydd, oedd wedi ei harwain i ddilyn cwrs mewn diwinyddiaeth a chael ei hordeinio yn weinidog yn 1995, ar ôl blynyddoedd o fod yn wraig fferm a magu pump o blant.	Mum, like me, always enjoyed reading and discussing books. She was a keen member of the local literary society. She also wrote a certain amount herself, and won more than one prize for short story writing. I think that it was her fondness for reading and writing, as well as her faith, that led her to follow a course in divinity and become ordained as a minister in 1995, after years of being a farmer's wife and bringing up five children.
Yn drist, dyw Mam ddim yn gallu darllen nofelau nawr. Hynny yw, mae’n gallu eu darllen, ond dyw hi ddim yn gallu eu deall, gan ei bod yn anghofio beth yw’r stori a phwy yw’r cymeriadau. Ond mae hi’n parhau i fwynhau darllen straeon byrion, barddoniaeth, a rhyw bytiau o lenyddiaeth, a hynny yn Gymraeg yn bennaf.	Sadly, Mum cannot read novels now. That is, she can read them, but she cannot understand them, because she forgets what the story is and who the characters are. But she continues to enjoy reading short stories, poetry, and some short literary pieces, and that mainly in Welsh.
Dyna pam roeddwn i mor falch mai CAA Cymru, y cwmni cyhoeddi yn Aberystwyth rydw i’n gyfarwyddwr arno, gafodd y gwaith yn ddiweddar o gyhoeddi’r tri llyfr Cymraeg cyntaf ym maes dementia. Rhan o gynllun ‘Darllen yn well: Llyfrau ar brescripsiwn’ i ddarparu llyfrau yn arbennig ar gyfer pobl sydd â dementia, eu teuluoedd a'u gofalwyr, yw hwn. Yn wreiddiol, llyfrau Saesneg yn unig y bwriadwyd eu cyhoeddi dan y cynllun, ond diolch i Gyngor Llyfrau Cymru, a lwyddodd i gael nawdd gan Lywodraeth Cymru, mae llyfrau Cymraeg hefyd yn rhan ohono erbyn hyn.	That is why I am so glad that CAA Cymru, the publishing company in Aberystwyth of which I am a director, took on the job recently of publishing the first three books in Welsh in the field of dementia. This is part of the ‘Reading Well: Books on Prescription’ scheme to provide books for those with dementia, their families and carers. Originally, the intention was to publish only English books under the plan, but thanks to the Welsh Books Council, who managed to get sponsorship from the Welsh Government, Welsh books also are now a part of it.
Bydd y llyfrau hyn ar gael am ddim ‘ar bresgripsiwn’ drwy’r llyfrgelloedd. Bydd y llyfrau hefyd ar werth i’r rheiny sydd ddim wedi cael presgripiswn. Er mai dim ond tri llyfr Cymraeg sydd ar gael ar hyn o bryd, y bwriad yw cynhyrchu degau yn rhagor dros y flwyddyn neu ddwy nesaf.	The books will be available free of charge 'on prescription' from libraries. The books will also be on sale to those who have not got a prescription. Although only three Welsh books are available at the present time, the intention is to produce tens of them over the next year or two.
Mae astudiaethau diweddar yn amcangyfrif bod rhwng 33,444 a 55,829 o bobl yn byw gyda dementia yng Nghymru ar hyn o bryd. Mae arbenigwyr yn amcangyfrif y bydd nifer y bobl yng Nghymru sydd â dementia yn cynyddu 31% erbyn 2021. O ystyried y bydd nifer o’r bobl hynny, eu teuluoedd, eu gofalwyr a’u ffrindiau yn Gymry Cymraeg, mae’n hanfodol bod deunydd darllen pwrpasol ar gael yn eu mamiaith.	The latest studies estimate that between 33,444 and 55,829 people in Wales are currently living with dementia. Specialists estimate that the number of people in Wales will increase by 31% by 2021. Considering that a number of these people, their families, their carers and friends are Welsh-speaking Welsh, it is vital that there should be suitable reading material available in their mother tongue.

Y tri llyfr Cymraeg ar ddementia wedi’u cyhoeddi gan CAA Cymru: Mam-gu & Fi, Ynghylch Dementia & Annwyl Dementia – Y Chwerthin a’r Dagrau

Awduron: Sut a Pham Ysgrifennais – Parallel.cymru: Cylchgrawn digidol Cymraeg dwyieithog

Meleri Wyn James: Darganfod mwy am Na, Nel! / Finding out more about Na Nel!

Fersiwn dwyiethiog / Bilingual version

meleriwj / YLolfa

Y Darlunydd / The Artist Huw Aaron

Fersiwn dwyieithog / Bilingual version

huwaaron

legendsofwales.com/chwedlau-cymru / legendsofwales.com / atebol-siop.com / Atebol

ylolfa.com/awduron/599/huw-aaron / YLolfa

Elin Meek & Lynda Tunnicliffe: Rhoi Cymru ar y Map / Putting Wales on the Map

Lynda Tunnicliffe, Perchnogwr / Owner, Rily Publications: Fy Stori Bersonol y tu ôl i “Cymru ar y Map” / My Personal Story behind “Wales on the Map”

Cymru ar y Map / Wales on the Map / Rily Publications

Elin Meek: Cyfieithu llyfrau Roald Dahl i’r Gymraeg / Translating Roald Dahl’s books into Welsh

Karla Brading: Defnyddio Aberfan a thafarn fwyaf ysbrydoledig Cymru i ysbrydoli ysgrifen oedolion ifanc / Using Aberfan and Wales’ most haunted pub to inspire young adult writing

gomer.co.uk/authors/karlabrading.html

GwasgGomerPress / KarlaJMBrading

Dewi Wyn Williams: Ysgrifennu’r nofel Madi am ferch ifanc sy’n byw gydag anorecsia a bwlimia / Writing the novel Madi about a young girl who lives with anorexia and bulimia

Fersiwn dwyieithog / Bilingual version

Englyn 'Madi' gan Huw Dylan Jones

atebol-siop.com/madi.html / Atebol

Lansiad y llyfr yng Nghaernarfon, mis Mehefin 2019 / Book launch in Caernarfon, June 2019

Addasiadau David Walliams Adaptions

Lleucu Roberts a’r drioleg wedi’i seilio yn y dyfodol / and the futuristic trilogy: Yma- Yr Ynys, Hadau & Afallon

Fersiwn dwyieithog / Bilingual version

ylolfa.com/awduron/475/lleucu-roberts / YLolfa

Joanna Davies: Y Boi o Blackpool a Busnes y Bwci-Bo / The boy from Blackpool and the Bwci-Bo Business

Fersiwn dwyieithog / Bilingual version

joeybananashandmade.co.uk / jbhandmade / joeybananashandmade

Welsh Whisperer: Ffyrdd y Wlad

Y gwerthiant llyfrau uchel / The high book sales

Gwerthu nwyddau / Selling merchandise

Darn o'r llyfr / A sample of the book

ylolfa.com/welsh-whisperer-ffyrdd-y-wlad / welshwhisperer.cymru

welshwhisperer / welshwhisperer

Geiriau Cân: Shiffto Trwy’r Prynhawn

Geiriau Cân: Eto’n Dal i Fyd

ylolfa.com/welsh-whisperer-ffyrdd-y-wlad / welshwhisperer.cymru / WelshWhisperer

Siôn Hughes: Ysgrifennu’r nofel newydd / Writing the new novel: Y Milwr Coll

Fersiwn dwyieithog / Bilingual version

gomer.co.uk/y-milwr-coll.html / GwasgGomerPress

Delyth Ifan: Dementia a Darllen

Fersiwn Dwyieithog / Bilingual version

Lynda Tunnicliffe, Perchnogwr / Owner, Rily Publications:
Fy Stori Bersonol y tu ôl i “Cymru ar y Map” / My Personal Story behind “Wales on the Map”

Joanna Davies: Y Boi o Blackpool a Busnes y  Bwci-Bo / The boy from Blackpool and the Bwci-Bo Business