Ask Dr Gramadeg: Pwysleisio rhannau brawddeg yn yr Amser Presennol ac yn yr Amser Gorffennol / Emphasising elements of a sentence in the Present and Past Tense

Emphasising elements of a sentence in the present tense

Byddwn ni'n gallu pwysleisio pob rhan y frawddeg yn Gymraeg trwy roi'r rhan hon yn gyntaf, e.e:
Any part of a Welsh sentence can be emphasised.  If it is, it is usually placed first, e.g:

Pwysleisio'r Goddrych
Who
emphasised

Mae *Ffred yn mynd i’r dre ’da Sandra yn y car ’fory.

*Ffred sy’n mynd i’r dre ’da Sandra yn y car ’fory.

* Bydd rhaid newid ’Mae’ yn 'Sy’ dim ond os byddwn ni'n pwysleisio'r goddrych.
*’Mae’ is only changed to ‘sy’ if the subject (who) is emphasised.

 

Psysleisio Lle mae paethau'n digwydd
Where
emphasised

Mae Ffred yn mynd i’r dre ’da Sandra yn y car ’fory.

I’r dre mae Ffred yn mynd ’da Sandra yn y car ’fory.

 

Pwysleisio y Person gyda phwy mae pethau'n digwydd
With whom
emphasised

Mae Ffred yn mynd i’r dre ’da Sandra yn y car ’fory.

’Da Sandra mae Ffred yn mynd i’r dre yn y car ’fory.

 

Pwysleisio Sut mae pethau'n digwydd
How
emphasised

Mae Ffred yn mynd i’r dre ’da Sandra yn y car ’fory.

Yn y car mae Ffred yn mynd i’r dre ’da Sandra ’fory.

 

Pwysleisio 'Pryd mae pethau'n digwydd
When
emphasised

Mae Ffred yn mynd i’r dre ’da Sandra yn y car ’fory.

’Fory mae Ffred yn mynd i’r dre ’da Sandra yn y car.

 

Pwysleisio pwy oedd yn gwneud rhywbeth yn yr Amser Gorffennol
Emphasising who was doing something in the past tense

Byddwch chi'n gallu pwysleisio pethau trwy ddefnyddio tôn llais yn unig, e.e:
But in order to differentiate or contrast/disagree with someone, the word order should be changed and the subject placed first e.g:
Talais i’r bil

Emphasis can be given to the subject just with the voice, e.g:
Fodd bynnag, er mwyn gwahaniaethu rhwng opsiynau neu er mwyn angyhtuno â rhywun, gwell fyddai newid trefn y geiriau gan roi'r goddrych yn gyntaf. e.e:
Talais i’r bil

Talais i’r bil.              >    Fi dalodd y bil.
I payed the bill.              (It was) me (who) payed the bill.

Bydd rhaid newid y ferf bob tro fel y byddwn ni'n defnyddio'r trydydd person unigol byth bynnag fydd y goddrych. Bydd rhaid i'r ferf dreiglo'n feddal os bydd yn posibl hefyd. Rhaid gwneud yn enwedig yr un peth gyda berfau rheolaidd a berfau afreolaidd fe ei gilydd, e.e:
The verb is always changed to the third person and takes a soft mutation if it can.  This also applies to the irregular verbs, e.g:

Daethon nhw ar y bws.      >    Nhw ddaeth ar y bws.
They came on the bus.           (It was) they (who) came on the bus.

Cwestiynau:        Defnyddiwch tôn llais yn unig
Questions:           Just use tone of voice

e.g.    Nhw ddaeth ar y bws?

Answers:          Ie / Nage (as for all emphatic answers)

Negatives:       ‘Dim’ or ‘Nace’ (colloquial)

Dim nhw ddaeth ar y bws.   (It was) not they (who) came on the bus.

 


 

* Rhagor o Enghreifftiau / More Examples

 

1. Mae Twm yn dod i’r cyngerdd ’da Glenys ar y trên heddi'
Twm is coming to the concert with Glenys on the train today

2. Twm sy’n dod i’r cyngerdd ’da Glenys ar y trên heddi'
It's Twm who's coming to the concert with Glenys on the train today

3. I’r cyngerdd mae Twm yn dod ’da Glenys ar y trên heddi'
Twm is coming *to the concert* with Glenys on the train today

4. ’Da Glenys mae Twm yn dod i’r cyngerdd ar y trên heddi'
Twm is coming to the concert *with Glenys* on the train today

5. Ar y trên mae Twm yn dod i’r cyngerdd ’da Glenys heddi'
Twm is coming to the concert with Glenys *on the train" today

6. Heddi' mae Twm yn dod i’r cyngerdd ’da Glenys ar y trên
Twm is coming to the concert with Glenys on the train *today*

7. Dewisaist ti’r bwyd ond fi dalodd y bil
You chose the food but I paid the bill

8. Rhedodd hi'n gyflym ond ti gyrhaeddodd gynta'
She ran fast but you arrived first

9. 'Naeth hi frecwast ond fe fwytodd bopeth
She made breakfast but he ate everything

10. Daethoch chi i'r cyngerdd ond hi fwynhaodd y canu
You came to the concert but she enjoyed the singing

11. Aethon nhw adre' ond ni arhosodd yma
They went home but we stayed here

12. Roedd y plant yn dawel ond chi waeddodd ar yr athro
The children were quiet but you shouted at the teacher

13. Gadawais i'n gynnar ond nhw adawodd yn hwyr
I left early but they left late

14. Chi aeth i'r cyngerdd?
Ie, chi ni i'r cyngerdd
Nage, ddim ni aeth i'r cyngerdd

Was it you who went to the concert?
Yes, it was us who went to the concert
No, it wasn't us who went to the concert

15. Ti ddaeth i gwyno?
Ie, fi ddaeth i gwyno
Nage, ddim fi ddaeth i gwyno

Was it you who came to complain?
Yes, it was me who came to complain
No, it wasn't me who came to complain

16. Hi gwplodd y gwaith?
Ie, hi gwplodd y gwaith
Nage, ddim hi gwplodd y gwaith

Was it her who finished the work?
Yes, it was her who finished the work
No, it wasn't her who finished the work